واژه «ابرار» شش بار در قرآن کریم ذکر شده و در هر بار به شأنی از شئون وارسته آنها توجه شده است.
در آیه ذیل صاحبان خرد، آنانکه دائماً در حال ذکر و همه افعالشان یاد خداوند است، از خداوند متعال درخواست می نمایند که با ابرار از دنیا روند.
… رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کفِّرْ عَنَّا سَیئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ.[1]
پروردگارا گناهانمان را ببخش، و ما را با نیکان بمیران.
در آیه ای دیگر، خداوند ابرار را در مقابل دنیاپرستان مکه قرار داده و به مؤمنینی که از قدرت اقتصادی مشرکین و ثروت هنگفت آنان و فقر و تهیدستی خود نگران بودند، مژده نعمت بیکران قیامت می دهد.
لکنِ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها نُزُلًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیرٌ لِلْأَبْرارِ.[2]
ولی برای آنان که تقواپیشه کرده اند، باغهائیست که از زیر درختانشان، نهرها جاری است و همواره در آن خواهند بود، این پذیرایی خداوند از آنانست که و البته آنچه که نزد خداوند است برای نیکان بهتر می باشد.
سومین آیه به بیان بسیاری از مفسران اهل سنّت و تمامی مفسران شیعه، اهل بیت پیامبر را ابرار می نامد و آنان را بخاطر اطعام تمام روزی خود به مسکین و یتیم و اسیر می ستاید.
إِنَّ الْأَبْرارَ یشْرَبُونَ مِنْ کأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً.[3]
ابرار از جامی می نوشند که با عطری خوش آمیخته است.
در دو آیه دیگر ابرار با چندین عامل تأکید، مشمول نعمت بی حصر خداوند معرفی شده اند. این آیه دوبار در قرآن آمده است:
إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ.[4]
بی تردید ابرار در انواع نعمت متنعم هستند.
و در آخرین آیه برترین مکان آسمان، و یا بالاترین مکان بهشت و نزدیک ترین مکان قرب الهی، به نامه اعمال ابرار اختصاص داده شده است و البته خود آنها نیز در آن جایگاه رفیع قرار خواهند گرفت.
کلَّا إِنَّ کتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیینَ.[5]
هرگز پندار کفار در انکار معاد صحیح نیست، بلکه نامه اعمال نیکان در علیین است.
بعد از آنکه موقعیت ابرار را در قرآن شناختیم، توجه به این نکته لازم است که واژه «ابرار» دارای معنائی وسیع به وسعت همه خوبیها است این لغت از «بِرّ» مشتق شده و با «بَرّ» در مقابل «بحر» که همه خشکیها در مقابل همه دریاها را شامل می شود، از یک ریشه اند و لذا «بِرّ» همه اعمال نیک و عقاید شایسته را در بر می گیرد تا بدان حد که لایق توصیف خداوند نیز شده است.
إِنَّا کنَّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِیمُ.[6]
بهشتیان گویند: ما از قبل، خداوند را نیکوکار و رحیم می شناختیم.
آنچه ما در این مبحث در پی آن هستیم ارج نهادن به مقام ابرار، و توجه به آنان، و ایجاد ارتباط و علقه با آنانست. همانان که اکنون دوستان و برادران دینی شمرده می شوند و یا کسانی که در گذشته های دور و نزدیک می زیسته اند ولی همواره برکات عمر محدودخود را به تمام بشریت ساطع گردانیده اند.
پی نوشت ها
[1] سوره آل عمران، آیه 193.
[2] سوره آل عمران، آیه 198.
[3] سوره دهر، آیه 5.
[4] سوره انفطار، آیه 13؛ سوره مطففین، آیه 22.
[5] سوره مطففین، آیه 18.
[6] سوره طور، آیه 28.