درجات و مراحل روزه
محققین علم اخلاق روزه را به سه مرتبه درجه بندی کرده‌اند:
۱- روزه عموم
روزه عموم عبارت است از حفظ شکم و شهوت از خوردن و آشامیدن و بهره گیری از غریزه جنسی یعنی رعایت همان نکاتی که در توضیح المسائل ها بیان شده است.
پیامبر اکرم(ص) می فرمایند:
به راستی آسان ترین چیزی که بر روزه دار واجب شده است این‌که از خوردنی ها و آشامیدنی ها اجتناب کند.«۱»
۲- روزه‌ی خصوص و خواص
روزه‌ی خصوص و خواص عبارت است از حفظ زبان، گوش، چشم، دست و پا و سایر اعضا و جوارح از گناهان و افطار آن به انجام گناه است.
حضرت صادق(ع) می‌فرمایند:
هرگاه روزه گرفتی پس باید گوش، چشم، فرج و زبانت روزه و نگاهت را از چیزهایی که نگاه به آن ها جایز نیست حفظ کنی و گوشت را از آن چه شنیدنش جایز نیست، محافظت نمایی و زبانت را از دروغ و فحش حفظ کنی.«۲»
۳- روزه خاص الخاص (خصوص الخصوص و یا خواص الخواص)
و آن روزه قلب از هموم دنیویّه و افکار پست و نگهداری از ماسوی الله است و افطار آن به توجه به غیر خداوند؛ یعنی توجع به دنیا و متاع آن مگر دنیایی که مقدمه دین باشد که این گونه دنیا زاد و توشه آخرت است. الته این گونه روزه مخصوص انبیاء و صدیقین و مقربین است.«۳»
حضرت علی(ع) می‌فرمایند:
روزه دل با ارزش تر از روزه زبان(اعضا و جوارح) است و روزه زبان(اعضا و جوارح) برتر از روزه شکم است.
البته هر سه قسم روزه، اسقاط تکلیف خواهد نمود، اما روزه‌ای که روزه‌دار از آن سود می‌برد، و به وسیله‌آن به درجاتی می‌رسد، و خداوند بزرگ، پاداش آن خواهد گردید و امکان دارد در همین دنیا پرده‌ی حجاب از روی چشم او برداشته شود و عالمی را ببیند که چشمی، آن را ندیده و گوشی؛، آن را نشینیده و به دل احدی، خطور نکرده، قسم سوم است.
پاورقی
۱. شیخ حر عاملی/ وسائل الشیعه/ ج۱/ص۱۱۸.
۲. محمد باقر مجلسی/ بحارلأنوار/ج۹۶/ص ۲۹۵.
۳. آمدی/غررالحکم و دررالکلم/حدیث۳۳۶۳.
منبع کل نوشته: ماهنامه ره توشه راهیان نور. شماره ۵۶/