غیر از شرط صحّت و شرایط قبول، شرایطى هم براى کمال عبادت است. یعنى اگر این شرایط باشد، عمل عبادى ارزشى فوقالعاده و کمالى بالاتر خواهد داشت.
عبادات واعمالى که شرایط زیر را داشته باشد، برتر وکاملتر است:
۱. مشکلتر بودن
در عبادت، باید دشوارى آن را تحمل کرد و بر سستی
و تن پرورى غلبه یافت و به پرستشى عاشقانه و پیوسته پرداخت. على علیه السلام فرموده است: «افْضَلُ الاعْمالِ ما اکْرَهْتَ نَفسَکَ عَلَیهِ» «۱»
بهترین کارها، عملى است که خود را (علیرغم عدم پذیرش نفس) بر آن وادار کنى.
آنکه در لحظات سخت، از رسولخدا حمایت ویارى کند.
آنکه با پاى پیاده به سفر حج و زیارت برود.
آنکه با جان و مال، در راه خدا مبارزه کند.
آنکه در راه دین، سختى بیشترى تحمّل کند، از فضیلت بیشترى برخوردار است.
۲. نظم و تداوم
عبادت اگر برنامههاى دائمی ومنظّم داشته باشد، بهتراست. در روایات آمده است که مؤمن، اوقات وکارهاى خود را تقسیم می‌کند وبخشى را براى عبادت ومناجات با خدا قرار می‌دهد.
۳. مهمتر بودن
در کارها باید اهمّ و مهمّ کرد و کارهاى «مهمّ» را فداى کارهاى «مهمتر» نمود.
وقتى بستگان انسان نیازمند هستند، چرا صدقه به دیگران؟
وقتى کارهاى مستحب، به واجبات انسان ضرر بزند،
چه نیازى به انجام آنها؟
وقتى کارى، نفع عامترى دارد، چرا پرداختن به امورى که خیرش محدود و موقّت است؟
على علیه السلام می‌فرماید:
«لا قُرْبَهَ بَالنَّوافِلِ اذا اضَرَّتْ بِالْفَرائِضِ» «۲»
هرگاه نمازهاى مستحب، به نمازهاى واجب ضرر برساند، دیگر آن نافلهها موجب قرب به خدا نخواهد شد.
۴. برکت داشتن
گاهى کمال یک عمل، در برکت داشتن آن است، یعنى کارى باشد که خیر و سود آن، جاودان و گسترده و باقى باشد، نه موقّت و گذرا.
۵. سبقت گرفتن
در کارهاى نیک، پیشتاز بودن و شتاب به سوى صالحات و خیرات، امتیازات ویژهاى دارد.
پیوستن به اسلام در آغاز امر، برتر از مسلمان شدن در روزگار غلبه و قدرت مسلمین است. «۳» به سوى نماز اوّل وقت باید شتافت. در کارهاى خداپسند باید پیشقدم بود.
تأکید بر «سارعوا» «۴»
و «سابقوا» «۵»
، در قرآن و حدیث نشان آن است که سرعت و سبقت در عبادت مایه کمال عبادت است.
۶. نشاط و دوام
منافقان، نماز را با کسالت و بى نشاط می‌خوانند. «۶»
اهل شک، در عبادتشان دچار تردید و سستى می‌شوند.
عبادتى کاملتر است که همراه با نشاط، و برخوردار از استمرار و پیوستگى باشد. عملِ اندک و با دوام، برتر از کار زیادى است که انسان از آن ملول و خسته شود و دست بکشد.
خداوند، در توصیف عبادت فرشتگان فرموده است:
شبانه روز، بدون خستگى، خدا را تسبیح می‌گویند. «۷»
۷. بصیرت و یقین
عملى که از روى بینش عمیق و آگاهى و یقین باشد، به مراتب برتر از کارهاى سطحى و عبادتهاى تهى از یقین است. در حدیث می‌خوانیم:
«انَّ الْعَمَلَ الدّائِمَ الْقَلیلَ عَلَى الْیَقینِ، افْضَلُ عِنْدَاللّهِ مِنَ الْعَمَلِ الْکَثیرِ عَلی غَیْرِ یَقینٍ» «۸»
عمل اندک ولى پیوسته و مداومی که همراه یقین باشد، نزد خدا برتر از عمل بسیارى است که فاقد بصیرت ویقین باشد.
شرایط دیگرى براى کمال عبادت وجود دارد که در این مختصر از آنها می‌گذریم …
(۱). قصارالجمل، ج ۲، ص ۷۴
(۲). الحیاه، ج ۱، ص ۳۱۸
(۳). حدید، آیه ۱۰
(۴). آلعمران، آیه ۱۳۳
(۵). حدید، آیه ۲۱
(۶). نساء، آیه ۱۴۲
(۷). انبیاء، آیه ۲۰
(۸). کافى، ج ۱، ص ۵۷
منبع: کتاب راز نماز؛ نوشته ی حجهالاسلام و المسلمین قرائتی