شرح دعای روز ششم ماه مبارک رمضان از آیت الله مجتهدی (ره)
اللَّهُمَّ لاَ تَخْذُلْنِی فِیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ وَ لاَ تَضْرِبْنِی بِسِیَاطِ نَقِمَتِکَ
وَ زَحْزِحْنِی فِیهِ مِنْ مُوجِبَاتِ سَخَطِکَ بِمَنِّکَ وَ أَیَادِیکَ یَا مُنْتَهَی رَغْبَهِ الرَّاغِبِین (1)
اللَّهُمَّ لاَ تَخْذُلْنِی فِیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ؛ خدایا من را بخاطر تعرض به گناهان خوار نکن
تفاوت گناه و تقوا
گناه انسان را خوار و ذلیل می کند؛ اما تقوا انسان را عزیز می کند، هرچند تحصیلات عالیه داشته باشی؛ مال و مکنت آنچنانه داشته باشی، ولی اگر گناهکار باشی خوار و ذلیلی خوار هستی؛ اما اگر بندگی کنی خدا محبتت را به دل دیگران می اندازد .
تقوی محبت می آورد:
« إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا » (2)
مردم شیخ محمد حسین زاهد را دوست داشتند؛ چرا؟ چون اهل تقوی بود.
وقتی به قبرستان ابن بابویه می روید، حتما به زیارت سه قبر بروید؛ شیخ صدوق؛ شیخ محمد زاهد؛ شیخ رجب علی خیاط؛ شیخ محمد حسین زاهد زندگی ساده ای داشت خیلی ها با اینکه ایشان را ندیده اند ولی محبت او را در دل دارند و این ها همه بخاطر تقوی است.
نمونه دیگر از صالحین:
مرحوم شیخ محمد تقی بافقی؛ ایشان وقتی کسی ایشان نگاه می کرد به یاد خدا می افتاد؛ روزی خدمت ایشان بودیم و توصیه ای کرد؛ آن هم چه توصیه ای.
ایشان فرمود: «رفقا؛ بیایید از امروز باور کنیم که یک خدایی داریم » و در این هنگام همه منقلب شدیم اگر انسان باور کند که خدایی دارد دیگر گناه نمی کند.
وَ لاَ تَضْرِبْنِی بِسِیَاطِ نَقِمَتِکَ
خدایا مرا با تازیانه عذابت مزن؛ این سیل ها و زلزله هایی که گاهی اتفاق می افتند، این ها تازیانه های عذاب اند؛
جمله ذرات زمین و آسمانلشکر حقند گاه امتحان (3)
این سیل و زلزله ها … لشکر خدا هستند؛ چرا می گوئید؛ قهر طبیعت؟! کسی که توجه داشته باشد می فهمد که این امور عذاب است، این ها عذاب است و بدانیم که آسمان و زمین لشکر حق اند. حشرات و حیوانات هم لشکر خدا هستند اینکه می بینید ملخ ها به جایی هجوم می برند و.. این ها به امر خدا حمله کرده اند و لشکر یان خداوند هستند.
چند سال پیش قرار بود در تهران هم عذاب بیاید؛ ولی امام حسین (علیه السلام) شفاعت کردند و عذاب رفع شد! و این به برکت بیرق ها و عزاداری هایی بود که مردم برای امام حسین (علیه السلام) بر پا می کنند.
این را هم بدانیم که ایران بهترین کشور در جهان است ؛ مملکتی که رهبر آن شیعه باشد ؛ رییس جمهور آن شیعه باشد؛ رییس مجلس آن شیعه باشد ؛ و تمامی سران آن شیعه باشند فقط ایران است. و این ها بخاطر دعای پیامبر است ؛ هنگامی که پیامبر برای امیر المومنین از مردم بیعت می گرفتند فرمودند: « اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ » (4) خدایا هر که علی را یاری می کند یاری کن و هر که او را خوار می دارد خوار و ذلیلش کن.
کسانی که علی را بیست و پنج سال خانه نشین کردند، الان خوار هستند؛ در حالی که رهبر انقلاب آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر شیعه باعث افتخار شیعه است؛ انسان وقتی به ایشان نگاه می کند مسرور می شود باید به وجود ایشان افتخار کنید. لذا قدر ایران را بدانید ؛ قدر رهبر را بدانید؛ قدر مراجع بزرگوار تقلید را بدانید.
وَ زَحْزِحْنِی فِیهِ مِنْ مُوجِبَاتِ سَخَطِکَ
خدایا از موجبات سخط و خشمت مرا دور بدار ؛ در روایت وارد شده است که بعضی گناهان خدا را به غضب می آورد، آنگاه خدا قسم می خورد که به عزت و جلال خودم هرگز تو را نمی بخشم !! با اینکه خدا ارحم الراحمین است (5)
خدا از من طلبه انتظار ندارد که به زن مردم نگاه کنم ؛ اینجا خدا به غضب می آید؛ خدا هفتاد گناه جاهل را می بخشد و هنوز یک گناه عالم را نبخشیده است و کار برای اهل علم سخت تر است « یُغْفَرُ لِلْجَاهِلِ سَبْعُونَ ذَنْباً قَبْلَ أَنْ یُغْفَرَ لِلْعَالِمِ ذَنْبٌ وَاحِدٌ » (6)
بِمَنِّکَ وَ أَیَادِیکَ
خدایا مرا از موجبات سخط و قهرت دور کن به حق احسان و نعمت هایی که به من داده ای
یَا مُنْتَهَی رَغْبَهِ الرَّاغِبِین
ای خدایی که منتهای رغبت مشتاقان هستی این دعا های من را مستجاب کن.
عواقب ترک امر به معروف و نهی از منکر
خداوند تبارک و تعالی به شعیب پیامبر( ع) فرمود: می خواهم صد هزار نفر از قوم تو را عذاب کنم ؛ چهل هزار از بدان ؛ شصت هزار از خوبان؟!!
حضرت سوال کردند: چرا و علت آن چیست ؟ چرا خوبان هم باید عذاب شوند؟!خطاب رسید: برای اینکه خوبان نهی از منکر نمی کردند؛ از گناه بدان ناراحت نبودند (7)
اینکه می گویند خشک و تر با هم می سوزند غلط است، چوب تر که نمی سوزد؛ اگر می سوزد بخاطر این است که آن چوب تر هم در اثر رفت و آمد با بدان به مرور خشک شده است لذا عذاب، او را هم می گیرد.
تویی که نماز خوان هستی نباید به مجالس عروسی گناه بروی؛ چرا رفته ای؟! حتی اگر در مجلس فاتحه؛ مداح غنا می خواند باید از مجلس خارج شد.
پی نوشت:
1- إقبال الأعمال ص 130
اللهم لا تخذلنی فیه [فی هذا الیوم ] بتعرض معصیتک [معاصیک ] و لا تضربنی [فیه ] بسیاط [و أعذنی فیه من سیاط] نقمتک و مهاویک و زحزحنی [و ازجرنی ] فیه من [عن ] موجبات سخطک بمنک و أیادیک یا منتهی رغبه الراغبین [برحمتک یا أرحم الراحمین ]
2- سوره مبارکه مریم؛ آیه 96
إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا
ترجمه : کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند، به زودی [خدای ] رحمان برای آنان محبتی [در دلها] قرار می دهد.
3- مثنوی معنوی؛ جلال الدین محمد بلخی
4- بحارالأنوار ج : 21 ص : 387
5- از این قبیل روایات فراوان است که برای نمونه به یک نمونه اشاره می شود:
خدا تعالی فرموده بعزت و جلالم سوگند و بمقام والایم که در تو]بهشت[ وارد نشود: دائم الخمر، و نه اصرار دار بر ربا، و نه سخن چین و نه دیوث که غیرت ندارد و در خانه اش انجمن هرزگی بر پا شود، و نه آنکه نزد سلطان از مردم بد گوید تا آنها را نابود سازد، و نه گورکن کفن دارد و نه آنکه ختار است یعنی بر پیمان خود نپاید « منبع: آداب و سنن-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ص: 227»
6- کافی ج : 1 ص : 47
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ یَا حَفْصُ یُغْفَرُ لِلْجَاهِلِ سَبْعُونَ ذَنْباً قَبْلَ أَنْ یُغْفَرَ لِلْعَالِمِ ذَنْبٌ وَاحِدٌ
7- الحیاه با ترجمه احمد آرام، ج 1، ص: 414
الامام الباقر «ع»: أوحی اللَّه الی شعیب النّبی «ع»: إنّی معذّب من قومک مائه ألف، اربعین ألفا من شرارهم و ستّین ألفا من خیارهم. فقال: یا ربّ! هؤلاء الأشرار، فما بال الاخیار! فأوحی اللَّه عزّ و جلّ الیه: «داهنوا أهل المعاصی و لم یغضبوا لغضبی».
امام باقر «ع»: خدا به شعیب پیغمبر «ع» وحی کرد که «صد هزار تن از قوم تو را عذاب خواهم کرد، چهل هزار از بدان، و شصت هزار از نیکان». شعیب گفت: پروردگارا! اشرار درست، اخیار چرا؟ خدای بزرگ به او وحی کرد: «چون با اهل معاصی سازگاری کردند و برای خشم من خشم نگرفتند».
شرح دعای روز ششم ماه مبارک رمضان از جواد محدثی
فرازهای این دعا عبارت است از:
ذلّتِ گناه
انتقام الهى
دورى از موجبات خشم خدا
ذلّتِ گناه
دلهاى ما که تیره شد از زنگ معصیتیا رب به نور معرفت خود صفا ببخشدور، ار زکاروان حقیقت فتاده ایمما را به رهروان طریق وفا ببخشآلوده از نخست نبودیم، کامدیمما را به حسن سابقه، روز جزا ببخش
معصیت خدا، ذلّت آور است، همچنانکه طاعتش، عزّت آور…
گناه و نافرمانى، پیروى از دل و هوا و هوس است و آنکه درپى هوسرانى افتد و هواپرستى کند، بناچار به هر درى خواهد زد، دست به هر کارى خواهد زد، تا خواسته «دل» را برآورد، هرچند با دورى از «خدا» و با ستم به «مردم» باشد،
گرچه با نادیده گرفتن «حقّ» دیگران شود.
گرچه به تسلیم در برابر هر ناکسى و خضوع در مقابل هر آلوده دامنى، به دست آید.
امّا اطاعت از خدا، فخر و عزّت انسان است.
امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:
«خدایا!… عزّت برایم همین بس که بنده «تو» باشم،
و فخر و مباهات، برایم همین کافى است که «تو» ربّ من باشى».
گناه، انسانیت انسان را می شکند، ارزش وجودى او را درهم می ریزد، فطرت پاک و نورانى او را می آلاید، گنهکار را پیش خالق و خلق، سرافکنده می کند، انسان را در زیر ضربات تازیانه وجدان، عذاب می کند، ذلّت دنیا و نکبت آخرت را
فراهم می آورد، انسان را بنده شیطان و مطیع نفس و غلام هوس می کند.
آیا اینها در ذلّت آورى گناه، بس نیست؟
اگر وجدان کسى نمرده و فطرتش آلوده نشده باشد، از گناه، احساس «شرم» می کند. خود را پیش خدا، سرشکسته و پیش بندگان، رسوا می بیند و چه کیفرى سخت تر و دردناکتر از این؟!
انتقام الهى
درماندگى است، اهل گنه بودن،شرمندگى است، شیوه عصیانى…
آرى… اى خداى منتقم! گرفتار گناه بودن، خذلان و خوارى می آورد، و معصیت کار بودن، ما را گرفتار تازیانه انتقامت می کند.
ولى… تو ارحم الراحمین و مهربان ترینى، تو خدایى، تو خالقى، تو بى نیازى، تو اى پروردگار، به عقوبتمان محتاج نیستى، امّا، ما به لطف و احسان تو نیازمند و محتاجیم، ما را به خاطر گناهانمان خوار مگردان و با ضربه هاى انتقامت، ما را عقوبت مکن.
«الهى… اگر ما را بردار کنى، رواست، مهجور مکن.و اگر به دوزخ فرستى، سزاست، از خود دور مکن.الهى… ضرورت به هیچ درگاهم نیستاز پیش خطر، و از پس، راهم نیستدستم گیر، که جز فضل تو پناهم نیست».[1]
دورى از موجبات خشم خدا
خواسته ایم که خداوند، لطف کند و از آنچه موجب نارضایى و خشم اوست، دورمان کند، بازمان دارد، جلوگیرمان شود، توفیق ترک معصیتمان دهد.
مگر جز اینست که ترک فرمان، موجب «سخط» است و «عصیان»، عامل طرد؟ پس رعایت این نکات، از خشم خدا دورمان می کند.
واى… که چه بى دردند گنهکاران! آنانکه فرصت عمر، به رایگان از کف می دهند، آنانکه خیانت پیشه و دزدند، باطل پرست و حق گریزند، گرانفروش و محتکرند، ستمگر و مردم آزارند، رباخوار و رشوه گیرند، فاسد و مفسدند، دغلباز و ریاکارند، مردم فریب و حیله گرند، با «حق» درمی افتند، با زبان، با دست، با پول، با موقعیّت…
باطل را یارى می کنند، با کمک، با تأیید، با امکانات، با سکوت…
به فرمان خدا بى اعتنا و به آیات قرآن بى توجّهند و به دعوت انبیا، پشت پا می زنند.
اینها… و اینها، موجبات سخط الهى است.
جوانمرد باشیم و از اینها کناره گیرى کنیم، آزاد باشیم و قید طاعت حق را برگردن بیفکنیم. انسان باشیم و ارزش را در «آدمیّت» بدانیم.
خداوند می فرماید:
«آیا آن کس که درپى «رضوان» و خشنودى خداست، همانند کسى است که به «سخط» و خشم الهى باز گردد؟…(هرگز)، مأواى چنین انسانى جهنم است، و بد جایگاه و سرنوشتى است».[2]
امّا باید لطف خدا دستگیرمان شود. اگر خدا توفیق دهد، اگر یارى و مدد نماید، اگر ما را مشمول «منّت» و «نعمت» خویش سازد، شاید بتوانیم از چاه ویل «نفس» به درآییم و به عروجگاه تقوا و مقام «رضا» برسیم.
و این از خداوند، دور نیست.
چرا که او، آخرین امید و آخرین پناه و منتهاى خواسته علاقه مندان و راغبین است.
[1] ـ خواجه عبداللّه انصارى، مناجات نامه.
[2] ـ آل عمران، آیه 162.
آیت‌الله روح‌الله قرهی در شرح دعای روز ششم ماه مبارک رمضان میگوید:
«اللَّهُمَّ لا تَخْذُلْنِی فِیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ»؛ خدایا مرا خوار و رسوا نکن، اگر ماه مبارک بیاید ماهی که با عظمت است، ماه رحمت و مغفرت الهی است، انسان توجه نکند، خدا خوارش می‌کند به واسطه مرتکب شدن به معصیت، اگر انسان در این ماه مبارک گناه بکند و به طور کلی خدای متعال او را خوار و ذلیل می‌کند، تصور کرده است اینگونه است نه، قرآن در سوره شعراء می‌فرماید: «أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وَادٍ یَهِیمُونَ»؛ آیا نمی‌نگری که آنها خود به هر وادی‌ای حیرت و سرگشته دارند حرکت می‌کنند، «وَأَنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا لَا یَفْعَلُونَ» مگر ما چه کردیم؟ اینها حرفهایی گفتند که عمل نکردند، سخن می‌گویند ولی عمل نمی‌کنند، آنها بسیار سخن می‌گویند یکی را هم عمل نمی‌کنند.
لذا اینها ذلیل می‌شوند و نهایتاً خدا آنها را ذلیل می‌کند؛ «إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیرًا وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ»؛ می‌فرماید: اهل ایمان چون یاد خدا زیاد هستند چون برای انتقام از هوچی‌گری و امثال اینها دوری می‌گزینند و ستمی در حق کسی نمی‌کنند و خدای متعال اینها را یاری می‌کند و اینها به چه کیفر و دوزخی که خداوند برای آنها قرار داده است دچار می‌شوند، یکی از آنها که بیان می‌کنند ذیل همین آیه شریفه این است که انسان در دنیا ذلیل و خوار است و شما بدانید اینها امروز به تعبیر عامیانه و مثل فارسی ما وقت جیک جیک مستانشان است، اما یک روزی خواهد رسید که خوار و ذلیل می‌شوند.
«اللَّهُمَّ لا تَخْذُلْنِی فِیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ»؛ بیان می‌کند خدایا ما را خوار و ذلیل نکن، طوری نشود که ما به جای اینکه یاد تو باشیم، معصیت تو را بکنیم، معصیت خدا یعنی فرمان نبردن از فرامین الهی این معصیت خداست، معصیت خدای نعوذبالله یک وقتی از سر گناه است، یک وقت معصیت خدا این است که با دشمنان خدا که خدا فرمودند اینها شیطان لعین و رجیم هستند.
خداوند می‌فرماید ما یک روزی آنها را ذلیل می‌کنیم، «وَ لا تَضْرِبْنِی بِسِیَاطِ نَقِمَتِکَ»؛ خدایا مرا ذلیل نکن با تازیانه‌های انتقامت، خدا فرمودند اینطوری است انتقام می‌گیرد، لذا من را گرفتار نکن که از من انتقام گرفته شود.
امام صادق(ع) به صراحت بیان فرمودند که مکارم اخلاق 10 تا است، بعد می‌فرمایند اولین مکارم اخلاق، پایمردی است در مقابل دشمن، انسان پایمردی بکند، «وَ لا تَضْرِبْنِی بِسِیَاطِ نَقِمَتِکَ»؛ بعضی‌ها فکر می‌کنند اینگونه است که سکوت بکنند برای اینها هم عذاب می‌آید اینها هم تازیانه‌های انتقام خدا را خواهند خورد.
«وَ زَحْزِحْنِی فِیهِ مِنْ مُوجِبَاتِ سَخَطِکَ»: و دور ساز مرا از موجبات خشم و غضبت در این ماه، موجبات خشم و غضب این است که انسان گناه بکند و کاری بکند که پسند خدا نباشد سکوت در مقابل ظالمین پسند خدا نیست، خدای متعال برای انسان عذاب می‌فرستد ما در روایت داریم که عذاب فرستاده می‌شود مومنین هم بیشتر عذاب می‌کشند، بیان می‌کنند چرا؟ می‌گویند چون اینها سکوت کردند و امر به معروف و نهی از منکر نکردند، برای اینکه خودشان و موقعیت اجتماعی‌شان را حفظ بکنند و متأسفانه اینطوری می‌شوند.
«بِمَنِّکَ وَ أَیَادِیکَ یَا مُنْتَهَى رَغْبَهِ الرَّاغِبِینَ»: و به حق منتی که خودت بر ما می‌گذاری، تو بر ما منت گذاشتی و ما را خلق کردی، انسان خلق کردی، بهترین موجود خلق کردی و این نهایت رغبت مشتاقان، کسانی که مشتاق خدا هستند طبعاً هر چیزی جلوی راه‌شان باشد آنها را از جلوی راه برمی‌دارند، «مُنْتَهَى رَغْبَهِ الرَّاغِبِینَ» کسی که مشتاق خدا باشد هر چیزی جلوی راه او باشد، از گناه فردی گرفته تا گناه اجتماعی همه را با قوت و قدرت برای امر الهی قیام می‌کند و بر می‌دارد حتی فردی هم شده است برای خدا قیام می‌کند، البته فقط برای خدا.
منظورمان از بین بردن خشونت نیست، اتفاقاً اسلام سِلم و دوستی است با کسانی که با سِلم مخالفت می‌کنند با آنها مبارزه بکنیم منظور این است. خداوند میگوید شما با کسانی که جلوی راه شما را می‌گیرند مبارزه بکنید اگر واقعاً راغب و مشتاق خداوند هستید.