شهدای پنجگانه عالمانی از فقهای شیعه بوده‌اند که در دوره‌های مختلف در راه دفاع از مذهب و فقه شیعه بدست مخالفان کشته شده‌اند.هر چند در معرفی شهدای پنجگانه اختلافاتی وجود دارد،از جمله شخصیت هایی که بعنوان شهدای پنجگانه معروف می باشند، عبارتند از:
۱ – شهید اول شمس‌الدین محمد بن مکی جبل عاملی معروف به شهید اول یکی از فقهای بزرگ شیعه است که در سال ۷۸۶ هجری قمری، دردمشق به جرم شیعه‌گری کشته شد.
۲ – شهید ثانی شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی[جبل عاملی]، معروف به شهید ثانی، از بزرگان فقهای شیعه، که در ۹۶۶ قمری، شهید شده‌است.
۳ – شهید ثالث طبق نوشته علامه امینی در کتاب شهداء الفضیله، دانشمندان و شرح حال نویسان به استثنای شیخ بهائی که محقق کرکی را شهید ثالث نامیده است، «مولی عبدالله تستری خراسانی» متولد(۹۹۷هـ.ق ) را شهید ثالث می‌دانند(۱)؛ و البته این لقب بعدها نیز در مورد شهید قاضی نورالله شوشتری(تاریخ شهادت ۱۰۱۹ هجری قمری) صاحب احقاق الحق و آیت‌الله شیخ محمدتقی برغانی قزوینی(بنابراین در مورد شهید ثالث اختلاف وجود دارد) ذکر شده است.
۴ –شهید رابع آیت‌الله‌العظمی محمدباقر اصطهباناتی،کشته شده به سال: ۱۳۲۶ قمری در شیراز . روزنامه صوراسرافیل درباره قاتلان شیخ نوشت که نوکران قوام شیخ محمدباقر حجت‌الاسلام و سید احمد معین‌الاسلام را با گلوله کشتند و جسد معین‌الاسلام هفتاد ساله را به دار زده و سپس با نفت و بوریا آتش زدند. برخی هم عاملان قتل او را بهائیان شیراز می‌دانند.(۲)
۵ –شهید خامس آیت‌الله سید محمدباقر صدردر زندان صدام با شکنجه‌های فراوان مورد آزار قرارگرفت و به این ترتیب بود که زیر این شکنجه‌های وحشیانه، او و خواهرش که همزمان بازداشت شده بود به فیض شهادت رسیدند.
پی نوشتها:
۱. عبدالحسین امینی، شهداءالفضیله، قم، ۱۳۵۲ش. ص۲۷۵ـ۲۷۶
۲. صوراسرافیل، شماره ٢۶، پنجشنبه ٢١ ربیع‌الاول ١٣٢۶، صص ٣-۵.