چرا در هنگام نماز، مرد باید جلوتر از زن بایستد؟

خداوند با این که برای زن ارزش و مقامی بالاتر از مرد قائل است و در بعضی موارد برابر با مرد، چرا در هنگام نماز، مرد باید جلوتر از زن بایستد؟

خداوند متعال برای زن ارزش و مقامی بالاتر از مرد قائل نشده است، چرا که از دیدگاه قرآن، افراد انسان (چه مرد و چه زن) از نظر حقیقت انسانیت و مسایل ارزشی یکسانند و هیچ یک بر دیگری جز به تقوا و عمل صالح بیشتر، برتری ندارد: (إن أکرمکم عندالله أتقـکم) (1) ؛ (من عمل صلحاً من ذکر أو أنثی و هو مؤمن فلنحیینّه حیوه طیبه و لنجزینّهم أجرهم بأحسن ما کانوا یعملون) (2) ؛ مرد یا زن، کار شایسته کند و مؤمن باشد، قطعاً او را با زندگی پاکیزه [و نیکوچیی حیات [واقعی] میبخشیم و یقیناً بهتر از آنچه انجام دادهاند به آنان پاداش میدهیم.
قرآن، اگر در جایی از مردان شایستهای همچون لقمان حکیم سخن میگوید، در جای دیگر نیز از زنان شایسته نام میبرد؛ مانند همسر فرعون (تحریم، آیه11) و حضرت مریم (آلعمران، آیه42) و….
همانگونه که مردان، دارای اندیشه، اراده و اختیارند و برای رسیدن به تکامل و قرب الهی وظایف و تکالیفی بر عهده آنهاست، زنها هم همین گونه هستند و در این جهت، هیچ امتیازی بین زن و مرد وجود ندارد، ولی در بعضی احکام و وظایف با یکدیگر متفاوتند. وظایفی به عهده مردان است و بر عهده زنان نیست و بالعکس و این تفاوت برای این است که طبیعت و آفرینش زن و مرد متفاوت است.
خدای متعال، به مقتضای حکمت بالغه خود و مصالح و مفاسدی که پشتوانه احکام اوست، وظایفی برای مرد و وظایفی برای زن معین کرده است:(لاتبدیل لخلق الله) (3). همانطور که مرد نمیتواند فرزندی به دنیا بیاورد، زن هم نمیتواند برخی از کارهای طاقتفرسا چون امامت، رهبری، سیاست و کشورداری را به عهده بگیرد. اگر اسلام اجازه نداده است زن رئیس حکومت یا قاضی و امام جماعت شود، برای آن است که هر یک از آنها، از شئون سیاسی جامعه است و در شئون سیاسی، زن باید پشت سر مرد بایستد نه پیش روی او و این به معنای برتری مرد بر زن نیست.
در علم فیزیولوژی هم گفته شده که زنان از نظر مغز، قلب، شریانها، اعصاب و عضلات بدنی، با مردان تفاوت دارند. در زندگی زنان، «احساس» و در حیات مردان تعقّل غلبه دارد. (البته متوسط زنان و مردان این گونه هستند) و به علت همین تفاوتی که در آفرینش زن و مرد وجود دارد، قوانین اسلام هم با آفرینش انسان سازگار است، به همین جهت، در اسلام، وظایف و تکالیف عمومی و اجتماعی که به تعقل و صلابت بیشتری نیاز دارد؛ مانند حکومت، امامت، قضاوت، جهاد ابتدایی و… به عهده مردان قرار داده شده است و وظایفی را که ارتباطش با احساس، بیشتر از تعقّل است و زن، بهتر از مرد میتواند از عهده آن برآید؛ مانند پرورش و تربیت اولاد و آشنا کردن آنها به وظایف اجتماعی، تدبیر منزل و… مخصوص زنان قرار داده است.
از سوی دیگر، برای این که عفت و عصمت زن اهمیت بسیاری دارد، خداوند متعال، بعضی از کارهای اجرایی، مانند امامت، قضاوت و… را ـ که سر کار انسان با نامحرمان بسیار است ـ به عهده مردان گذاشته و جلوتر ایستادن مردها از خانمها در نماز هم که در بعضی روایات به آن اشاره شده است (4).ممکن است به همین جهت باشد. عفّت زن اقتضا میکند که عقبتر از مرد بایستد.
این نکته هم شایان توجه است که جلوتر ایستادن زن از مرد مکروه است نه حرام؛ یعنی مستحب است در حال نماز خواندن مرد جلوتر از زن باشد (5).
———————————————————————–
1. حجرات، آیه13.
2. نحل، آیه97.
3. روم، آیه30.
4. ر.ک: علامه مجلسی، بحارالانوار، ج80، ص197.
5. امام خمینی، تحریرالوسیله، ج1، ص148.