آیا در نماز، پوشیدن چادر لازم است؟

آیا در نماز، پوشیدن چادر لازم است؟ زن چه مقدار از بدن را باید در نماز بپوشاند؟ اگر سهواً بخشی از آن هویدا شود چه حکمی دارد؟آیادر غیرنماز دیدن پای زن (پایینتر از قوزک پا) توسط نامحرم، گناه و حرام است؟ لطفاً آیات یا روایات آن را بیان کنید؟

زن در غیر حال نماز، هنگامی که در معرض دید نامحرم قرار گیرد، لازم است تمام بدنش را به جز «دست تا مچ» و «چهره» بپوشاند. زن باید هنگام نماز نیز تمام بدن حتی سر و موی خود را بپوشاند، ولی پوشاندن صورت به مقداری که در وضو شسته میشود و دستها و پاها تا مچ لازم نیست، اما برای اینکه یقین کند مقدار واجب را پوشانده باید مقداری از اطراف صورت و قدری پایینتر از مچ دست و پا را هم بپوشاند (1).
پوشش به مقداری که گفته شد اگر بدون چادر هم محقق باشد، برای نماز کفایت میکند،بنابراین اگر بلوزو شلوار پوشیده باشد و یا جلوی چادر چند لحظهای سهواًباز باشد اشکالی نداشته و نمازباطل نیست (2).
در حال نماز، اگر نامحرم او را نبیند، اگر علاوه بر دو موضع بالا، کف و روی پاها تا قوزک پا را نپوشاند، نمازش صحیح است (3). در این که زن باید بدن خود را بپوشاند و نگاه کردن به بدن او حرام است شکی نیست و آیات و روایات بر این مطلب دلالت دارند.
آن چه مهم است این است که از این دو اصل کلی (وجوب پوشش و حرمت نگاه) چه مواردی استثنا شده است؟
بیشتر فقها، با توجه به آیات و روایات فتوا دادهاند که ـ در غیر حالت نماز ـ تنها چهره و دو دست (از مچ به پایینتر) از آن قاعده کلی مستثنا شدهاند، ولی بقیه بدن زن از جمله پایینتر از قوزک پا، داخل همان اصل کلی (وجوب پوشش و حرمت نگاه) باقی ماندهاند.
برخی از آیاتی که فقها به آن استناد میکنند عبارت است:
الف) (قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یغُضُّواْ مِنْ أَبْصَـرِهِمْ وَ…) (4)؛ به مردان با ایمان بگو: دیده فرو نهند… . این آیه دلالت بر حرمت نگاه به زنان دارد.
ب) (وَقُل لِّلْمُؤْمِنَـتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَـرِهِنَّ وَیحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلاَیبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَی جُیوبِهِنَّ…) (5)؛ و به زنان با ایمان بگو: دیدگان خود را [از هر نامحرمی] فرو بندند و پاکدامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگرادنند مگر آن چه که [طبعاً] از آن پیداست و باید روسری خود را برگردن خویش [فرو]اندازند. این آیه علاوه بر حد پوشش موارد مستثنا را هم بیان میکند. در تفسیر این آیه مسعدهبنزراره از حضرت صادق(علیه السلام)نقل میکند که وقتی از حضرت درباره زینتی که زن میتواند آشکار کند سؤال شد فرمود: چهره و دو کف (6).
با توجه به آیه و روایت میفهمیم که پوشش پاها واجب است و نگاه کردن نامحرم به آن حرام است وگرنه امام صادق(علیه السلام)پاها را هم استثنا میفرمود. روایات و ادله دیگری در این زمینه وجود دارد (7).
* در شرع مقدّس اسلام، طلا بر مرد حرام است، امّا برخی از آیهها که پاداش بهشتیان را بیان میکند میفرماید: دستبندهای ایشان از طلا و لباسهایشان از حریر است. با اینکه میدانیم حکم به حلال و حرام بودن اشیا، ذاتی است نه اعتباری لطفاً علت را بیان کنید.
* (یحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَب وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِیهَا حَرِیرٌ) (8) . در آن جا با دستبندهای زرّین و مروارید آراسته شوند و جامهشان در آنجا دیباست.
الف) خداوندِ متعال، طلا و لباس حریر را بر مردان، در دنیا حرام کرد، ولی در بهشت زیباترین لباسهایی را که در دنیا، از آن محروم بودند، در تن میکنند و دستبندهای جواهرنشان در دست دارند. اگر مردان در این دنیا، از اینها محروم شدهاند، شاید به علت غرور و غفلت و… بوده است و چون در بهشت، این مسائل مطرح نیست، این ممنوعیتها برداشته میشود و جبران میگردد.
ب) برای بیان نعمتهای بهشتی، الفاظ معمولی دنیا، هرگز کافی نیست و چارهای نیست جز اینکه با این الفاظ، اشارهای به آن نعمتهای عظیم و توصیف ناکردنی شود (9).
ج) دنیا، جایگاه تکلیف است و ما به انجام دادن همه فرمانهای الهی موظّف هستیم، گرچه در برخی از موارد، سبب حقیقی را ندانیم. آخرت، جایگاه نتیجه است و قابل مقایسه و تطبیق با این دنیا نیست.
د) آنچه حرمت آن در شریعت ثابت است، تنها طلای زرد است که سبب آن، شاید آثار فیزیکی سوئی که بر جسم مرد میگذارد باشد. بدیهی است که انسان، در آخرت، هرگز تحت تأثیر چنین عواملی قرار نمیگیرد.
در ضمن، چه کسی گفته که حرمت و حلیت ذاتی اشیا است؟ تشریع، چه از سوی شارع مقدّس و چه از سوی انسان، امری اعتباری است؛ در شریعتهای گذشته، بعضی محرّمات بوده، که در شریعت اسلام، حلال است؛ قرآن میفرماید: (وَلاُِحِلَّ لَکُم بَعْضَ الَّذِی حُرِّمَ عَلَیکُمْ) (10).
بنابراین حرمت مربوط به دنیاست، نه آخرت.
—————————————————————
1. بنیهاشمی، توضیح المسائل مراجع، ج1، ص463، مسئله 789.
2. ر.ک: استفتائات امام خمینی، ج1، ص137؛ توضیح المسائل مراجع، همان، ص465.
3. محمد وحیدی، احکام بانوان (فتاوای حضرت امام)، ص15.
4. نور، آیه30.
5. همان، آیه31.
6. وسایلالشیعه، ج20، ص202.
7. برای آگاهی بیشتر در این زمینه ر.ک: شهید مطهری، فلسفه حجاب و فتحیه فتاحیزاده، حجاب از دیدگاه قرآن و سنت، مراجعه کنید.
8. حج، آیه23.
9. تفسیر نمونه، ج14، ص57 و ج25، ص371.
10. آل عمران، آیه50.