بعد از قیامت چه خواهد شد؟ آیا براى همیشه نیکوکاران در بهشت و کافران در جهنم خواهند ماند، یا بعد از ما انسان ها، موجودات دیگرى زندگى خواهند کرد؟
شکى نیست که کافران و افرادى که در حکم کافر و معاند هستند؛ همانند مشرکان و منافقانِ معاند و منکر، در قیامت، در عذاب جاودانه خواهند ماند؛ چنان که خداوند در آیات 64 و 65، سوره احزاب می فرماید: همانا خداوند کافران را لعنت و برایشان آتشى فروزان آماده کرده است که براى همیشه در آن باقى خواهند ماند.[1] اما خداوند، مؤمنان و افرادى را که پس از انجام گناه توبه کرده اند، می بخشد؛ چنان که در این باره می فرماید: (إنّمَا التّوبَه عَلَى اللّه لِلّذینَ یعمَلونَ السّوء بِجَهـلَه ثُمّ یتوبونَ مِن قَریب فَأولـئِکَ یتوب اللّه عَلَیهِم و کان اللّه عَلیماً حَکیماً)؛[2] توبه، نزد خداوند فقط براى کسانى است که از روى نادانى مرتکب گناه می شوند، سپس به زودى توبه می کنند. خداوند، توبه این افراد را می پذیرد و داناى حکیم است.
مؤمنان و یکتاپرستانى که مرتکب گناهانى شده اند، ولى بدون توبه از دنیا رفته اند ـ اگر سزاى اعمال زشت خود را در قبر ندیده باشند ـ در قیامت مدتى در عذاب می مانند تا کاملا پاک شوند، آن گاه وارد بهشت خواهند شد؛ چنان که پیامبراکرم(ص) در این باره فرمود: یکتاپرستانى که گناهان بزرگى را انجام داده و از گناه خود پشیمان نشده و توبه نکرده اند، داخل جهنم می شوند … آتش برخى را تا روى پاها، برخى را تا پشت پاها، بعضى را تا ران ها و عده اى را تا کمر فرا می گیرد و عده اى نیز تا گردن در آتش فرو می روند و این تفاوت ها، به جهت تفاوت گناهان و اعمالى بود که انجام می دادند. برخى یک ماه و بعضى یک سال در آتش نگه داشته و سرانجام از آتش بیرون آورده می شوند و طولانى ترین مدت توقف آنها در آتش قیامت، به اندازه عمر دنیاست؛ از روزى که آفریده شده تا روزى که فانى شود … و سپس وارد بهشت می شوند … . البته در برخى روایات، مدت توقف مؤمنان گناه کار تا سیصد هزار سال تعیین شده است.[3]
از آیات متعدد قرآن بر می آید که با برپا شدن قیامت، عمر این جهان و موجودات آن هم به سر می رسد و شروع قیامت، پایان این جهان است؛ چنان که خداوند با تعبیرهاى مختلف، خبر متلاشى شدن و نابود شدن این جهان را بیان می کند و می فرماید: (وَ حُمِلَت الأرض وَ الجِبال فَدکّتا دَکَّهً وحِدَه)؛[4] و زمین و کوه ها از جا برداشته و یک باره در هم کوبیده و متلاشى شوند. و … .[5]
—————
[1] ر.ک: نحل، آیه 29؛ زمر، آیه 71 ـ 72؛ توبه، آیه 68؛ مجادله، آیه 17؛ آل عمران، آیه 86 ـ 88 و … .
[2] نساء، آیه 17.
[3] ر.ک: المیزان، ج 12، ص 102 و 103.
[4] حاقه، آیه 14.
[5] ر.ک: مزمل، آیه 14؛ طور، آیه 10؛ واقعه، آیه 5 و 6؛ قارعه، آیه 5؛ نبأ، آیه 20؛ طه، آیه 20 و … .