هنگام مرگ، حضرت عزراییل (ع) چگونه ظاهر شده و جان انسان را می گیرد؟
پاسخ پرسش فوق را در ضمن چند امر پى می گیریم:
1. فرشتگان از جنس ماده عنصرى نیستند، بلکه یا از جمله موجودات مجردند یا از اجسام لطیفى فوق این ماده معمولى، آفریده شده اند که با چشم ظاهرى و ابزار مادى، قابل رؤیت نیستند؛ بنابراین اگر انتظار این باشد که فرشتگان قبض روح، همانند اجسام مادى، قابل رؤیت باشند، این انتظار نامعقول است. آن چه در این باره می توان گفت این است که فرشتگان می توانند به شکل هایى متمثل شوند. در این صورت است که انسان می تواند آنان را مشاهده کند؛ چنان که در سوره مریم، آیه 17 آمده است که: فرشته بزرگ الهى به صورت انسان موزون، بر مریم ظاهر شد.
2. در مورد کیفیت حضور و قبض روح باید گفت: از آن جا که ملک، موجودى مجرد و معنوى است. حجاب ماده و آثار آن، از قبیل زمان و مکان در آنان راه ندارد و آنان در همه جا حضور دارند و از همه کس بر ما نزدیک ترند: (وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیهِ مِنکُمْ وَ لَـکِن لاَّ تُبْصِرُونَ)[20]؛ هم چنان که در روایتى از امام صادق(ع) می خوانیم: از ملک الموت سؤال شد، چگونه آدمیان را در یک ساعت قبض روح می کنى، در حالى که برخى در مغرب عالمند و برخى در مشرق عالم؟ ملک الموت، پاسخ داد: من تنها آنان را می خوانم و آنان پاسخ مرا می دهند.
امام صادق(ع) فرمود: ملک الموت پس از این پاسخ، گفت: تمامی این جهان در مقابل من مانند یک کاسه اى است که در نزدِ یکى از شماها باشد و از هر جاى آن کاسه، بخواهد غذا تناول کند، دست در همان جا برده و از همان نقطه تناول می کند. و تمام این دنیا نزد من مانند درهمی است که در دست یکى از شماست و آن را هرگونه که بخواهد می گرداند و پشت و روى آن را می نگرد.[21]
در هنگام احتضار، ملک، شروع به دریافت روح و جداکردن آن از جسم می کند، این دریافت نسبت به انسان هاى خوب و بد متفاوت است؛ براى مثال، حضرت عزراییل براى قبض ارواح طیبه، آن قدر دل ربایى می کند که دیگر براى مؤمن تاب و توانى باقى نمی ماند و در یک لحظه روح او به پرواز در می آید. امّا همین قبض روح در انسان بد، همانند کنده شدن پوست بدن جلوه می کند.[22]
—————
[20] واقعه، آیه 85.
[21] بحارالأنوار، ج 6، ص 144.
[22] ر.ک: حبیب الله طاهرى، سیرى در جهان پس از مرگ، ص 216 ـ 229.