آیه 2 سوره شریفه فتح را توضیح دهید.
خداوند متعال به پیامبرش می فرماید: ما براى تو پیروزى آشکار و نمایانى دادیم و در هدف و نتیجه این پیروزى می فرماید: (لِیغفِرَ لَکَ اللّهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِکَ وما تَاَخَّرَ ویتِمَّ نِعمَتَهُ عَلَیکَ ویهدِیکَ صِراطـًا مُستَقیما )؛[15] تا خداوند از گناه گذشته و آینده تو در گذرد و نعمت خود را بر تو تمام گرداند و تو را به راهى راست هدایت کند.
«ذنب» در لغت، یعنى عملى که آثار و تبعات بدى دارد و در عرف مخالفت کردن با تکلیف الهى را گویند.
«مغفرت» در لغت، پوشاندن و پرده افکندن بر روى هر چیز را گویند و در عرف به ترک عذاب در مقابل مخالفت نامبرده گفته می شود. امّا مراد از این دو کلمه و تفسیر آنها در آیه شریف این است که قیام رسول اکرم(ص)به دعوت مردم به دین اسلام و نهضتش علیه کفر و وثنیت، قبل از هجرت و هم چنین بعد از هجرت و جنگ هایى که بعد از هجرت با کفار مشرک به راه انداخت، از نظر کفار قریش عملى داراى آثار شوم و مصداقى براى کلمه «ذنب» بود و خلاصه عملى حادثه آفرین و مسئله ساز براى دشمنان بود و معلوم است که کفار قریش مادام که شوکت و نیروى خود را محفوظ داشتند، هرگز او را مشمول مغفرت خود قرار نمی دادند؛ یعنى از ایجاد دردسر براى آن جناب کوتاهى نمی کردند و هرگز زوال ملیت و انهدام سنت و طریقه خود و نیز خون هایى را که از بزرگان ایشان ریخته شده بود، از یاد نمی بردند و تا از راه انتقام و محو اسم و رسم پیامبراکرم(ص)کینه هاى درونى خود را تسکین نمی دادند دست بردار نبودند، امّا خداوند متعال با فتح مکّه و یا صلح حدیبیه، شوکت و نیروى قریش را از آنان گرفت و در نتیجه، گناهانى را که رسول اکرم(ص)در نظر مشرکان داشت پوشانید و آن جناب را از شر قریش ایمنى داد.[16]
در حدیثى از امام على ابن موسى الرضا(ع)نقل است که: «مأمون هنگامی که از این آیه سؤال کرد، امام در پاسخ فرمود: هیچ کس نزد مشرکان مکّه گناهش سنگین تر از رسول اکرم(ص)نبود، زیرا آنها 330 بت می پرستیدند، هنگامی که پیامبراکرم(ص) آنها را به توحید دعوت کرد بسیار بر آنها گران آمد و گفتند:
آیا او همه خدایان ما را تبدیل به یک خدا کرده است؟ چیز عجیبى است … ما هرگز چنین چیزى را از پدران خود نشنیده ایم. این فقط یک دروغ بزرگ است. امّا هنگامی که خداوند متعال مکّه را براى پیامبرش [بعد از صلح حدیبیه] گشود خداوند فرمود: اى محمد(ص)ما فتح مبینى را براى تو فراهم کردیم تا گناهان گذشته و آینده اى که نزد مشرکان عرب به علت دعوت به توحید داشتى و دارى ببخشد، زیرا بعضى از مشرکان مکّه تا آن روز ایمان آورده بودند و بعضى ها از مکّه بیرون رفته و ایمان نیاوردند، ولى قادر بر انکار توحید نبودند و لذا گناه پیامبر در نظر آنها نیز با این پیروزى بخشوده شد. هنگامی که مأمون این سخن را شنید عرض کرد: «بارک الله اى ابوالحسن».[17]
—————
[15] فتح، آیه 2.
[16] ر.ک: همان، ج 18، ص 253.
[17] عبدعلى عروسى حویزى، نورالثقلین، ج 5، ص 56.