نقش رسانه‌های دیداری و شنیداری در آماده‌سازی ظهور امام زمان

مقدمه:

جهانی شدن به عنوان فرایندی غیر قابل اجتناب از تغییرات شتابان و سریع در حیات بشری بر تمامی ابعاد فرهنگ بشری به ویژه دین تأثیرگذار خواهد بود. در سال های اخیر توجه پژوهشگران و محافل دانشگاهی به ابعاد فرهنگی جهانی شدن بیشتر معطوف شده است و اهمیت بسیار جنبه های فرهنگی جهانی شدن تا حد زیادی مورد پذیرش متفکران در سراسر جهان قرار گرفته است.گرچه جهانی شدن در اشکال اقتصادی و صنعتی و ارتباطات و سپس دیدگاه های سیاسی بروز پیدا کرد. اما این ابعاد بر جنبه های فرهنگی حیات بشری چنان تأثیرگذار بوده که فرهنگ، محور نظریه پردازی های جهانی شدن گردیده است.[1] بی تردید شیعه ی معتقد به مهدویت و ظهور، رسالت طرح و ترویج جهانی این اندیشه رهایی بخش را بر عهده دارد. امروز بیش از هر زمان دیگر ضرورت بسط و گسترش اندیشه ظهور منجی موعود در جایگاه یک ایدة جهانی و نجات بخش احساس می شود. این وظیفه در این عصر با توجه به عطش فزایندة افکار عمومی به یک اندیشة نجات بخش و آینده ساز بیش از هر زمان دیگری بر دوش انقلاب اسلامی به عنوان مطرح ترین نمایندة تفکر شیعی در عرصة جهانی است. چنان که حضرت امام; در ماه های آخر عمر پربرکت خویش به صراحت در این زمینه اظهار می دارند: مسؤلان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست، انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچم داری حضرت حجت می باشد که خداوند بر همة مسلمانان و جهانیان منت نهاد و ظهور فرجش را در عصر حاضر قرار داد … باید دولت جمهوری اسلامی تمامی سعی و توان خود را در ادارة هرچه بهتر مردم بنماید، ولی این به آن معنی نیست که آن ها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام است منصرف کند.[2]
در این میان انقلاب اسلامی با تکیه بر اصول، مبانی و هویت اصیل تشیع از یک سو و شناخت و به کارگیری روش های تأثیرگذار برای عرضة این تفکر الهی بر افکار جهانی برای تسخیر ذهن ها و قلب ها از ظرفیت های بالقوه و بالفعل برای زمینه سازی ظهور منجی بهره مند است و برای عرضة این تفکر در سطح جهان، چاره ای جز استفاده گسترده از تمام امکانات و ظرفیت ها بخصوص رسانه ها وجود ندارد.
نقش رسانه ها در فرصت ها و تهدید های جهانی شدن برای دین واضح است که بیشترین تأثیر جهانی شدن از طریق رسانه صورت گرفته است. رسانه از نقش تعیین کننده در همة ابعاد جهانی شدن از قبیل اقتصاد، سیاست، امنیت و فرهنگ برخوردار است. حمایت های مالی فراوان از رسانه ها توسط کسانی که تصور می کنند باید حکمران جهان باشند دال بر این است که رسانه مهم ترین جنبه و عامل در جهانی شدن است.
رسانه ها فرصت زیادی برای توجه به ادیان در هر جای دنیا و هر خانه ای فراهم ساخته اند. به این ترتیب فعالیت رهبران دینی به اماکن مذهبی و در میان کسانی که به علت تمایل خود به آن مکان ها می روند، محدود نمی شود؟ بلکه رهبران دینی می توانند پیام ادیان را به هر فردی در هرجا که باشد برسانند. آن ها می توانند تبلیغات دینی خود را با نیازهای جدید هماهنگ سازند.[3]
جهانخواران غربی به خوبی می دانند که آیندة جهان از آن کسانی است که از نظر فرهنگی بر دیگران تاثیر بگذارند. امپریالیسم فقط به منافع خویش می اندیشد؛ همان منافعی که فقط آن کسانی به آن دست پیدا خواهند کرد که بتوانند اذهان دیگران را مسخّر خویش سازند.

اشاره ای کوتاه به تبلیغات جهان خارج

در دنیای کنونی به مسأله تبلیغات فوق العاده اهمیت داده و می دهند و از رسانه های گروهی و سازمان های خبری حداکثر استفاده را می نمایند در حقیقت این ابزارها با تمام توان در خدمت استعمار قرار گرفته. و در استضعاف ملل کشورهای جهان سوم و همچنین گسترش فحشا و بی بندوباری نقش اساسی دارند.
آمریکا که دارنده دو سوم ظرفیت تبلیغاتی در جهان سرمایه داری است، سالانه بیش از دوازده میلیارد دلار خرج این گونه تبلیغات می نمایند و بیش از هزار روزنامه دارد که در خدمت دولت قرار دارند و تعداد پانصد دستگاه فرستنده دارد که با زبان های مختلف جهان برنامه ارائه می دهند.
آژانس ارتباطات بین المللی که در آمریکا به عنوان یک رکن اصلی سیاست خارجی به شمار می آید، و تنها بخشی از تبلیغات استعماری غرب را بر عهده دارد، بودجة سالانه اش بالغ بر چهارصد و سی میلیون دلار است که تنها تعداد کارکنانش نه هزار نفر می باشد.
در کشور ژاپن که تبلیغاتش بیشتر در مسائل صنعت دور می زند هزینة تبلیغاتش بالغ بر سه تریلیون یعنی چهارده و هشتاد و یک صدم میلیارد دلار دور می زند!![4] یکی از معروف ترین رسانه های کشور ژاپن که از شهرت فراوانی حتی در خارج از این کشور برخوردار است و نقش اساسی در اطلاع رسانی و فرهنگ سازی مردم ژاپن دارد روزنامه آساهی شیمبون است که از هر سه ژاپنی یک نفر خوانندة دائمی آن است. یعنی 35 میلیون خواننده از چاپ صبح آن 000/400/7 و از چاپ عصر آن 000/640/4 نسخه به فروش می رسد. در این روزنامه 8800 نفر کار می کنند که بیش از 3000 نفر از آن ها روزنامه نگارند.
وقتی یکی از ان روزنامه نگاران می خواهد برای تهیة گزارشی از یک شورش برود. سوار یکی از وانت های مخصوص می شود که آساهی برای چنین مواقعی در اختیار دارد تا حد ممکن به صحنة نزدیک می شود. بازویی تلسکوپی از سقف آن دراز می کند و با دوربین تلویزونی مدار بسته به بررسی اوضاع می پردازد. با فشار یک دکمه عکس می گیرد و با فشار دکمة دیگر همان عکس، آماده چاپ. به دفتر روزنامه مخابره می شود. 28 اکتبر 1979 در ژاپن آتشفشانی که سالها خاموش بود درست سر ساعت هشت صبح طغیان کرد، آساهی یکی از هفت هواپیمایش را برای گرفتن عکس فرستاد و ساعت 11 صبح عکس اختصاصی اش در صفحة اول روی میز روزنامه فروشی ها بود!!
حیرت انگیز این که روزنامه ای با این تیراژ، نشریه ای است جدی و سطح بالا که تمرکزش را روی سیاست، اقتصاد و مسائل خارجی می گذارد و بیست و چهار دفتر در خارج دارد بیش از نیمی از اعضای مجلس ملی ژاپن،استادان دانشگاه و پزشکان خوانندة آساهی اند و بیش از 40٪ مدیران ارشد، مقامات دولتی و متخصصان، آساهی می خوانند! مصرف روزانه کاغذ روزنامه 280 کامیون شش تنی را پر می کند.[5] روزنامه آساهی تنها نمونه ای از ده ها روزنامه معتبر و قدرتمند در جهان امروز می باشدکه با این حجم فعالیت گسترده، نقش اساسی در فرهنگ سازی و تحمیل عقاید و نظریات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر مردم عادی را دارد که اهمیت فوق العاده رسانه ها را در دنیای مدرن امروز به ما نشان می دهد. روزنامه هایی مانند تایمز، لوموند، کوریه ره دلاسرا، پراوادا، الاهرام، نیویورک تایمز، واشنگتن پست، کلوب اندمتل رایج، راند دیلی میل و … اگر فعالیت هایی بیشتر از آساهی نداشته باشند بی شک کمتر هم نخواهند داشت و غول های رسانه ای قوی تر و تأثیر گذارتر از آساهی مانند لوموند، نیویورک تایمز، واشنگتن پست و تایمز در سطح جهان مشغول فعالیت های بسیار وسیع در سطح جهانی می باشند.
برای اینکه اهمیت و نقش رسانه ها در زندگی انسان امروز بیشتر معلوم شود به سراغ یکی دیگر از رسانه ها و فعالیت رسانه ای می رویم:

نفوذ رسانه های صهیونیسم از زبان رسانه های غربی

به راحتی می توان ادعا کرد که مسیحیان و یهودیان هالیوودی در هوای صهیونیستی تنفس می کنند و هالیوود در قبضة صهیونیست ها (چه مسیحی ـ چه یهودی) است.
نشریه ای انگلیسی می نویسد: اکثر شرکت های تولید فیلم سینمایی، متعلق به سرمایه داران صهیونیست بوده و هر چهره ای که آن ها خواسته اند از ملل دنیا بر جامعة آمریکایی و حتی جهانی قالب کرده اند.[6]
زیاد ابو غنیمه می نویسد: چندی پیش کتابی به نام مغول سینما در انگلیس منتشر شد این کتاب سی طرح صهیونیسم در سینمای جهان را نشان داده و طلایه داران یهودی سینما را به مغول ها تشبیه می کند مغول هایی که هرجا رفتند، با خود ویرانی و فساد را به همراه بردند.[7]
مجلة یهودی post and options در ششم دسامبر 1974. م اعتراف جالب توجهی داشت: یهودیان اکنون هالیوود را در اختیار دارند همان طور که آن را در تسلّط خویش داشته اند. حضور یهودیان در هالیوود یک حقیقت تاریخی است. اکثر تولید کنندگان و کارگردانان هالیوود، یهودی هستند و این در حالی است که اتحادیة نویسندگان هالیوود در عمل از 70٪ تا 100٪ از یهودیان تشکیل شده است هنگامی که یک غیر یهودی، یک کمپانی فیلم سازی را خریداری کند، یهودیان باز هم کنترل را در دست دارند؛ چرا که در هالیوود روابط است که باعث کسب پول های کلان می شود کارهایی مانند خرید داستان فیلم، امضا شدن قراردادها توسط بازیگران، توزیع فیلم و شرکت های زنجیره ای نمایشی مانند Odeon هم در اختیار یهودیان است.
چارلز فیش هم در هفته نامة اسپات لایت در آمریکا می نویسد: هالیوود که در آن سازمان هایی چون مرکز سایمون و سینترال و بنیاد ملی یهود دارای طرفداران زیادی هستند فیلم های سینمایی نمی توانند بی طرف باشند.[8]
در دنیای کنونی، کمپانی های عظیم فیلم سازی که در رأس آن ها هالیوود قرار دارد سالانه با تولید صدها فیلم و سریال نقش تعیین کننده و به سزایی در تحمیل عقاید و نظریات دولت های متنوع خود، دارند و استعمار از طریق این رسانه توانسته است سیاست های استعماری خویش را در کشورهای هدف مورد اجراء گذاشته و به اهداف تعیین شده خویش دست یابد.
از این رو کشورهای استعمارگر، سرمایه گذاری های بسیار عظیم و کلان در صنعت فیلم سازی و تولید فیلم های پر هزینه نموده و با استفاده از بهترین و مجرب ترین کارگردانان و بازیگران و امکانات سینمایی و با دیکته کردن عقاید و نظریات و آداب و رسوم و فرهنگ خویش، به غارت هر چه بیشتر منابع خدادادی کشورها و تحمیل فرهنگ استعماری خویش بر سایر فرهنگ ها مشغول هستند و چه منافع سرشاری که از این راه به دست می آورند.
با توجه به این مهم، ما اگر بخواهیم فرهنگ مهدویت را در جامعة جهانی نهادینه نمائیم و آنرا به به عنوان مهمترین حادثة تاریخ بشریت معرفی نمائیم چاره ای جز استفاده از این ظرفیت عظیم رسانه ای نداریم و باید با استفاده از ظرفیت بالقوة صنعت سینما، مطبوعات، ماهواره، اینترنت، رادیو و تلویزون و … سعی در اشاعه فرهنگ مهدویت در سطج جامعه جهانی نمائیم.
در ذیل به نمونه هایی از رسانه های مطرح و تأثیر گذار امروزی و نوع کارکرد و تعریف آن می پردازیم تا خوانندگان هر چه بیشتر با این رسانه ها آشنا گردند.

انواع رسانه ها

1. رسانه های نوشتاری
یکی از قدیمی ترین و رایج ترین رسانه های یاد دهی ـ یادگیری هستند که عمدتاً از طریق رمزهای کلامی نوشتنی به انتقال پیام می پردازند. مهمترین این رسانه ها عبارتند از: انواع کتاب ها، مجله ها، اسناد و مواد تکثیر شده. زمان شکل گیری این رسانه ها را می توان حداقل پنج هزار سال قبل و همزمان با ابداع خط و نگارش توسط اقوام سومری دانست.[9]
2. رسانه های غیر نوشتاری
در این رسانه ها نیز همانند گروه اول پیام های مورد نظر با تکیه بر حس بینایی و از طریق دیداری به اطلاع مخاطبان می رسد اگرچه در رسانه های این گروه نیز ممکن است از رمزهای کلامی نوشتاری استفاده شود، اما تأکید عمده بر بهره گیری از شکل ها، طرح ها و تصویر ها است این گروه به سه دسته تقسیم می شوند:
الف. رسانه های تابلویی یا نمایشی
ب. رسانه های تصویری مات
ج. رسانه های تصویری شفاف
رسانه های تابلویی (نمایشی): اولین دسته از گروه رسانه های غیر نوشتاری هستند که در آن ها رمز های غیر نوشتاری و غیر کلامی نظیر شکل ها، طرح ها و تصاویر نیز به میزان زیادی به کار گرفته می شوند این رسانه ها اغلب از یک زمینة مسطح در اندازه های مختلف شکل گرفته اند که بر حسب نوع تابلو با رنگ کاغذ، پارچه و یا مواد دیگر پوشیده شده و بر روی دیوار یا پایه نصب می شوند روی این تابلو مطالبی را می توان نوشت و یا به نمایش گذارد.[10]

رسانه های تصویری مات ، دومین دسته اند.

اطلاق صفت مات یا غیر شفاف به این دسته از رسانه ها از آن روست که آن ها را می توان با رسم یا چاپ شکل ها، طرح ها و تصویر ها بر صفحات کاغذ یا پارچه ای مات و غیرشفاف به وجود آورد. در این مجموعه، رسانه هایی نظیر طراحی و نقاشی دیواری و عکس جای دارند.
رسانه های تصویری شفاف سومین دسته از گروه رسانه های دیداری غیر نوشتاری هستند. همانند بقیه اعضای گروه، در شکل گیری این دسته از رسانه ها نیز رمز های غیر نوشتاری و غیر کلامی، یعنی شکل ها، طرح ها و تصویرها سهم زیادی دارند. ویژگی همگانی این دسته، شفاف بودن آنهاست. شفاف بودن به این معنا است که مادة زمینة تصویر این رسانه ها معمولاً از انواع ترکیبات مصنوعی استاتی و پلاستیکی است که قابلیت عبور دادن نور از خود را دارند. نوشته ها، شکل ها، طرح ها و تصویرها بر روی این مواد عکاسی چاپ و نقاشی و نوشته می شوند و برای مشاهده آن ها معمولاً از وسیله یا دستگاهی موسوم به پروژکتور و ویدئو استفاده می شود از مهمترین رسانه های تصویری شفاف میکروفون ها، تلق شفاف، اسلاید، فیلم استریپ را می توان نام برد.[11]
دومین طبقه از رسانه های یاددهی ـ یادگیری، رسانه های شنیداری هستند. این مجموعه از رسانه ها بر اساس توانایی های حس شنوایی انسان تهیه شده و از طریق گوش دادن و شنیدن به کار گرفته می شوند. رسانه های شنیداری برای انتقال پیام های کلامی، نظیر سخنگویی و داستان سرایی، شعر خوانی و نیز پیام های غیر کلامی نظیر موسیقی استفاده می شوند.

اهمیت رسانه های شنیداری

اگرچه به تجربه معلوم شده که سهم حس شنوایی در یادگیری های انسان در درجة دوم اهمیت و پس از حس بینایی قرار دارد اما تردیدی نیست که بخش مهمی از ارتباط های ما با یکدیگر از راه شنیدن است. زمان قابل توجهی از اوقات مؤسسات فرهنگی و آموزشی صرف استفاده از حس شنوایی می شود. در عین حال، تجربه های یادگیری دیداری نسبت به تجارب شنیداری عینی تر شمرده می شود. این نکته نیز بدیهی است که در بسیاری از موارد همراهی صدا با تصویر بر غنا و قدرت انتقال پیام تصویر می افزاید. تمام این نکات بر اهمیت صدا و رسانه های شنیداری و لزوم توجه به توانمندی های آن ها تأکید دارند.[12]
امروزه در محیط های آموزشی از رسانه های شنیداری در انواع و اشکال مختلف آن استفاده می شود. بیان معلّم، رادیو، ضبط صوت، گرامافون، صفحه های فشردة لیزری و تلفن نمونه هایی از رسانه های شنیداری به شمار می روند.

رسانه های دیداری و شنیداری

سومین طبقه از رسانه های یاد دهی ـ یادگیری، دارای دو ویژگی دیداری و شنیداری هستند. یعنی در استفاده از آن ها دو حس بینایی و شنوایی به کار گرفته می شوند. وجود صدا چه به صورت کلام و چه موسیقی و یا صداهای جنبی، در کنار تصویر ها و نوشته ها در این مجموعه از رسانه ها سبب می شود که آن ها نه تنها دارای جذابیت و قدرت انگیزشی بالا باشند بلکه ارزش اموزشی و قدرت یاد دهندگی زیادی نیز داشته باشند. این طبقه به دو گروه 1ـ رسانه های دیداری ـ شنیداری ساکن، 2ـ رسانه های دیداری و شنیداری متحرک تقسیم می شود.

رسانه های دیداری ـ شنیداری ساکن

این گروه از رسانه ها به این علت که تصاویر آن ها فاقد عنصر حرکت می باشد به نام ساکن خوانده شده اند. همراهی توضیحات کلامی این رسانه ها، آن ها را به وسایل مناسب برای موقعیت های یادگیری انفرادی و خودآموزی تبدیل می کند. از اعضای این گروه از جمله می توان به رسانه های زیر اشاره کرد. کتاب و نوار یا cd شنیداری، مجموعه عکس و نوار، مجموعة اسلاید یا فیلم استریپ ناطق.[13]
رسانه های دیداری ـ شنیداری متحرّک
در این نوع رسانه ها بر خلاف گروه اول، توانایی القای توهم حرکت وجود دارد، حرکت در کنار صدا، به عنوان یکی از پدیده های مهم هستی با حضور خود در این رسانه ها بر گیرایی و جذابیت آن ها می افزاید و با نزدیک تر کردنشان به تجربه های دست اول، آن ها را از نظر آموزشی نیز قدرتمند تر می سازد.[14]

نتیجه :

در دنیای مدرن امروز، کشورهای پیشرفته و قدرت های جهانی برای پیشبرد اهداف خود و تحمیل عقاید و نظریات خویش بر دیگر ملت ها و کشورها، از تمام ظرفیت های نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تبلیغی در اشکال مختلف بهره جسته و در این راه سرمایه ای هنگفت و سرسام آور را خرج می نمایند.
با توجه به این نکته که دوران استعمار قدیم ـ که با لشکرکشی و کشورگشایی به مستعمرات همراه بود ـ به پایان رسیده، از این رو استعمارگران با بهره گیری از قدرت رسانه ای به فکر تاراج ثروت های مادی و معنوی ملت ها در قالب استعمار نو افتاده اند و با استخدام و به کارگیری پیشرفته ترین تجهیزات ماهواره ای و رسانه ای، حداکثر استفاده از این رسانه ها را می نماید.
حال با توجه به این مطالب، شیعه اگر بخواهد در دنیای کنونی که بحث جهانی شدن از مطرح ترین بحث ها شمرده می شود حرفی برای گفتن داشته باشد و حکومت جهانی حضرت مهدی4 را مطرح نماید و جهان را برای پذیرش حکومت جهانی آماده سازد، چاره ای غیر از استفاده گسترده از این رسانه ها که در تک تک خانه های بشر نفوذ کرده ندارد.

پی نوشت ها :

1. آصفی، محمد مهدی، الانتظار الموجّه، دراسة فی علاقة الانتظار بالحرکة، قم، انتشارات مجمع جهانی اهل بیت، 1427ق.
2. المجلّه، چاپ انگلیس، نهم مارس، 1984م.
3. امیر تیموری، محمد حسن، رسانه های یاددهی ـ یادگیری، نشر ساوالان.
4. بابازاده، علی اکبر، شیوه های تعلیم و تبلیغ، انتشارات دانش و ادب، زمستان 1382.
5. زیاد ابوغنیمه، یهود در فرهگ تبلیغات و رسانه های غرب، ترجمه ابو الفتاح احمدی، تهران، مؤسسه فرهنگی ـ پژوهشی ضیاء اندیشه.
6. صفایی حائری، علی، تو می آیی، قم، انتشارات لیلة القدر، 1383ش.
7. طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ج5، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، پاییز1380
8. طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ج9، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ترجمه سید محمد باقر موسوی.
9. عظیمی فر، علیرضا، جهان آینده در اندیشه اسلامی، نشر مهر امیر المؤمنین7، چاپ اول، 1387.
10. فرج نژاد، محمد حسین، اسطوره های صهیونیستی سینما، نشر هلال، چاپ اول، بهار 1388.
11. مارتین واکر، قدرت های جهان مطبوعات، ترجمه م. قائد، چاپ اول 1373، چاپ پایا.
12. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج51، ص87، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411ق.
13. همان، ج53.
14. همان، ج50.
15. مجله مشرق موعود، شماره11، ص47.
16. مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، ج7، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ 13، 1370ش.
مجلات:
[1] . مجله مشرق موعود، شماره11، ص47.
[2] . همان، ص191.
[3] . همان، ص47 و 48.
[4] . بابازاده. علی اکبر، شیوه های تعلیم و تبلیغ، ص15، انتشارات دانش و ادب، زمستان1382.
[5] . مارتین واکر. قدرت های جهان مطبوعات، ترجمة م قائد، چاپ اول 1373، چاپ پایا.
[6] . المجلّه، چاپ انگلیس، نهم مارس، 1984م.
[7] . زیاد ابوغنیمه، یهود در فرهنگ، تبلیغات در رسانه های غرب، ترجمة ابوالفتاح احمدی، تهران، موسسه فرهنگی ـ پژوهشی ضمایر اندیشه. 1380، ص109.
[8] . فرج نژاد، محمد حسین، اسطوره های صهیونیستی سینما، نشر هلال، چاپ اول. بهار 1388، ص63، نقل از سلطة پنهانی، ص125.
[9] . امیر تیموری، محمد حسن، رسانه های یاددهی ـ یادگیری، نشر ساوالان، ص43.
[10] . همان، ص66.
[11] . همان، ص117.
[12] . همان، ص136.
[13] . همان، ص157.
[14] . همان، ص159.

نگارنده : حجت ا… رجبی