خاتم رسولان خداوند بارها از فاطمه علیها السلام به عنوان الگو، سرور و سرآمد زنان هر دو عالم نام می برد و روایات آن در منابع معتبر شیعه و سنت مورد تصریح واقع شده است که در اینجا به اختصار از چند حدیث نام می بریم:
پیامبر صلى الله علیه وآله فرمود: «دخترم فاطمه علیها السلام از نظر نسب و شرافت و کرامت بهترین انسان روى زمین است.» (1)
ایشان در حدیث دیگر می فرماید: «فرزندانم حسن و حسین علیهما السلام بعد از من و پدرشان بهترین انسان روى زمین اند و مادرشان فاطمه علیها السلام برترین زن روى زمین می باشد.» (2)
و جاى دیگرى فرمود: «فاطمه علیها السلام سرور زنان عالمیان است.» (3)
و فرمود: «حسن و حسین علیهما السلام سروران جوانان اهل بهشت و مادرشان فاطمه علیها السلام سرور زنان اهل بهشت است.» (4)
با توجه به این احادیث و روایات، بدیهى است مقام والاى زنانى چون حضرت مریم و آسیه در مقایسه با جایگاه رفیع و شامخ فاطمه زهرا علیها السلام در مرتبه بعد قرار دارد.
معرفى حضرت مریم در مقام الگوى شایسته همه مؤمنان در حالى است که بهترین تفسیر کننده آیات قرآن، مریم را سرور بانوان زمانه خویش و فاطمه علیها السلام را سرور و سرآمد جمله زنان در طول تاریخ معرفى می کند:
رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: «مریم سرور زنان زمانه خویش بود اما دخترم فاطمه علیها السلام سرور همه زنان جهان، از آغاز تا فرجام آن است». (5)
و فرمود: «او قسمتى از وجود من، نور چشم من، میوه قلب من و روح میان دو پهلوى من است! فرشته اى بر من نازل شد و به من بشارت داد که فاطمه علیها السلام، سرور همه زنان اهل بهشت و نیز سرآمد همه بانوان امتم است (6)».
بیان و رفع شبهه
مقام حضرت زهرا علیها السلام والاتر است یا حضرت مریم؟
تعابیر احادیث وارده از رسول اکرم صلى الله علیه وآله درباره فاطمه زهرا علیها السلام و بیان صریح این مطلب که دختر ارجمندشان، بانوى بانوان گیتى و «سیدة نساء العالمین» است موجب قیاس میان مقام والاى فاطمه زهرا علیها السلام و حضرت مریم می شود و چه بسا به ذهن بنشیند که میان سخن پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله در تجلیل مقام فاطمه علیها السلام و آیه قرآن درباره مقام حضرت مریم ناسازگارى وجود دارد، زیرا خداوند در قرآن فرموده است:
«وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى نِساءِ الْعالَمِینَ» (7)
«و هنگامی را به یاد آورد که فرشتگان گفتند: اى مریم به یقین خدا تو را برگزیده و پاک و پاکیزه است ساخته و تو را بر زنان گیتى برترى بخشیده است.»
در پى این قیاس ها و مرور روایاتى که دلالت بر برترى صدیقه طاهره علیها السلام دارد این سؤال پیش می آید که به راستى با توجه به این آیه شریفه درجه اعتبار آن احادیث تا چه حد است؟ و چگونه قابل استدلال می باشد؟
هنگام تعارض و رویارویى میان آیه و حدیث باید به سراغ مرجحات رفت و در آن جستجو نمود و تصمیم و انتخابى عالمانه و فنى داشت. اما زمانى که روایات تفسیر آیه اى را به تصویر می کشند باید معناى آن را پذیرفت زیرا رد و نپذیرفتن سخن معصوم در حقیقت رد کتاب خداوند است. (8)
توجه به این نکته ضرورى است که در قران کریم عبارت «سیدة نساء العالمین» براى حضرت مریم نیامده بلکه ما ورود این جمله را در روایات و تفاسیر دیده ایم و عبارت قرآن درباره حضرت مریم چنین است: «وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى نِساءِ الْعالَمِینَ» (9) در تفسیر این آیه شریفه آمده است که گزینش حضرت مریمِ پاک از جانب خداوند، گزینش او از میان بانوان و دختران معاصر و روزگار آن بانو، براى مقام مادرى حضرت مسیح علیه السلام و به دنیا آوردن این پیامبر بزرگ به صورت باکره و بدون تماس هیچ بشرى با آن دختر پاک و پاکیزه بوده است اما روایاتى که در وصف و ستایش سیده نساء العالمین، فاطمه زهرا علیها السلام رسیده، همگى نشانگر هماهنگى و انطباق آنها با وجود ارجمند فاطمه علیها السلام به صورت اطلاق است نه مقید به اینکه برترین بانوى روزگار خود باشد، آنچنان که در وصف حضرت مریم مادر عیساى نبى وارد شده است.
با این وصف کمترین مخالفتى میان مقام فاطمه زهرا علیها السلام و آیه شریفه وجود ندارد، خصوصا اگر بر این باور باشیم که بیان مفاهیم معارف، آموزه هاى قرآن و تأویل آنها از حقوق اختصاصى خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام است، درست همانگونه که عبارت صریح قرآن می فرماید: «وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ» (10).
اما افرادى که در دلهایشان کژى وجود دارد با غرض فتنه جویى و تاویل دلخواه خود، متشابهات کتاب خدا را پى می گیرند حال آنکه جز خدا و فرورفتگان در دانش کسى به تأویل قرآن آگاه نیست و تفسیر راسخون فى العلم (فرورفتگان در دانش) امامان اهل بیت علیهم السلام هستند.
بنابراین و با در نظر داشتن این مطلب توسط هر پژوهشگر و انسان حق جو، که فاطمه علیها السلام پاره تنِ پیامبرِ برگزیده خداست و در پیشگاه خدا و رسول اش داراى چنان جایگاهى است که خشنودى و خشم او، خشنودى و خشم خداوند است؛ دیگر جایى براى این سخنان باقى نمی ماند. (11)
آیت الله روحانی
————————————————————————————
1) إن فاطمه ابنتى خیر اهل الارض عنصرا و شرفا و کرما (فرائد سمطین، ج2، ص68، ش 392)
2) الحسن والحسین خیر اهل الارض بعدى و بعد ابیهما و امهما افضل نساء اهل الارض (بحارالانوار، ج43، ص19، ح 5)
3) انها سیدة نساء العالمین (شرح نهج البلاغه، ابن ابىالحدید، ج 9، ص 193)
4) إن الحسن والحسین سیدا شباب اهل الجنة و امهما سیدة نساء اهل الجنة (کنزالعمال، ج12، ص107 و 108، ش 34017؛ فرائد السمطین، ج2، ص20، ش 363)
5) قال رسول الله صلى الله علیه وآله: انها (فاطمة) لسیدة نساء العالمین فقیل أهى سیدة نساء عالمها فقال: ذاک لمریم بنت عمران فاما ابنتى فاطمة فهى سیدة نساء العالمین من الاولین والاخرین (بحارالانوار، ج43، ص24، روایت 20)
6) قال رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم: اتانى ملک فبشرنى إن فاطمة سیدة نساء اهل الجنة و نساء أمتى (بحارالانوار، ج 21، ص 279)
7) آل عمران، 42
8) فضائل و مصائب حضرت زهرا علیها السلام، تألیف حضرت آیت الله العظمی روحانى (دام ظله)، ص 49
9) آل عمران، 42
10) آل عمران، 7
11) فضائل و مصائب حضرت زهرا علیها السلام، تألیف حضرت آیت الله العظمی روحانى (دام ظله)، ص 48 و 49