وقایع روز سوم ماه صفر
3 صفر
ولادت حضرت امام محمد باقر (علیه السلام)
امام پنجم، محمد بن على بن الحسین علیه السلام بنا بر نقلى در سوم ماه صفر سال 57 هـ .ق در مدینه به دنیا آمد و جهان را با جمال دلربایش جلوه‌اى دیگر بخشید.
کنیه حضرت، ابو جعفر و از القاب مشهور ایشان، باقر یا باقر العلوم(علیه السلام) می‌باشد. مادر بزرگوارشان ام عبدالله، فاطمه، دختر امام حسن مجتبى(علیه السلام) است. لذا امام باقر(علیه السلام) از مادر هم علوى هستند؛ یعنی از پدر حسینى و از مادر حسنی. در جلالت و مقام مادرشان به همین نکته بسنده می‌کنیم که امام صادق (علیه السلام) در مورد ایشان فرمودند: « در خاندان امام حسن (علیه السلام) زنى چون او نبود ».
همچنین این بانوى گرامی در واقعه عاشورا به همراه زینب کبرى(سلام الله علیها) و دیگر زنان اهل بیت حضور داشتند و طعم اسارت و مصیبت‌های عظیم حادثه عاشورا را چشیدند و تمام وقایع از کربلا تا شام را شاهد بودند و در وظیفه رساندن پیام عاشورا و قیام حسینى به گوش جهانیان نقش داشتند.
حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) در هنگام حادثه عاشورا طفلى چهـار ساله بودند و در کربلا حضور داشتند و درد و رنج و عطش کودکان کربلا را چشیدند و از نزدیک تمامی مصایبی را که از طرف بنى امیه به خاندان ایشان وارد شد، با چشمان مبارک خویش دیدند. از خود حضرت چنین نقل شده است: «هنگامی که جدم حسین(علیه السلام) به شهادت رسید، من چهار ساله بودم و جریان شهادت آن حضرت و آن چه در آن روز بر ما گذشت همه را به خاطر دارم».
مشهورترین لقب امام محمد باقر (علیه السلام) «باقر العلوم» می‌باشد؛ لقبى که رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و اله) به ایشان عطا فرموده بودند. نبى اکرم (صلی الله علیه و اله) به جابربن عبدالله انصارى از صحابه گرانقدر خود فرمودند: «جابر تو زنده خواهى ماند و فرزندم محمدبن على بن الحسین بن على بن ابى طالب(علیهم السلام) را که نامش در تورات باقر است می‌بینی؛ آن گاه که او را دیدى سلام مرا به او برسان» .
از جابر بن عبد الله جعفى که یکى از شاگردان امام بود سؤال شد که چرا محمد بن على(علیهما السلام) را باقر نامیدند؟ گفت: «لانه بقر العلم بقراً اى شقه شقاً واظهره اظهاراً؛ او زمین علم را شکافت و حقایق پنهان آن را آشکار ساخت».
همچنین پیامر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«از صلب او (امام زین العابدین (علیه السلام)) فرزندى خواهد آمد که نامش نام من و در خلقت و شمایل شبیه من است. او علم را می‌شکافد چنانکه کشاورز زمین را بشکافد».
ابن حجر از علماى اهل تسنن درباره امام (علیه السلام) می‌گوید:
«او را از این جهت باقر گفتند زیرا همچنان که زمین را می‌شکافند تا گنج و معادن و منابع و جواهر ارزشمند آن را کشف و استخراج کنند، او نیز زمین علم را شکافت و دقایق و حقایق احکام را آشکار ساخت؛ لذا او را باقر و جامع و ناشر علم و بلند گرداننده آن گفتند و این نکته‌اى است واضح که جز بر کور دلان مخفى نماند».
آن گاه که امام محمد باقر (علیه السلام) امر امامت را عهده دار شدند، نارضایتى مردم باعث قیام‌هایى در گوشه و کنار کشور پهناور اسلامی شده که این موقعیت براى احیاى سنّت فراموش شده نبوى فرصت مناسبى بود. حضرت از این مجال بهترین استفاده را بردند و پاکسازى اسلام از غبار تحریفات بنى امیه و همچنین خرافات یهود و اسرائیلیات را در صدر فعالیت‌هاى خویش قرار دادند. برپایى کلاس‌هاى درس و تبیین احکام و معارف ناب اهل بیت (علیهم السلام) در مسجد مدینه از جمله این فعالیت‌ها بود که در اثر آن صدها تن از شیفتگان علم و معرفت را همچون پروانه بر گرد شمع وجود ایشان جمع آورده بود.
برگزارى مناظرات علمی مختلف، پاسخ گویى به شبهات دینى، تبیین مسایل کلامی و معارف اصول دین، آوازه حضرت را نه تنها در حجاز، بلکه در سایر کشورهای اسلامی بلند کرد و موجب شد تا نخبگان آن سرزمینها براى کسب فیض و آشنایى با فقه اصیل و علوم ناب نبوى حتى از عراق و خراسان به محضر امام، شرفیاب شوند و خاضعانه در مقابل آن حضرت زانوى شاگردى بزنند.
پرداختن به نشر آثار و معارف اهل بیت (علیهم السلام) مانع از فعالیت‌هاى ظلم‌ستیزی حضرت نبود و ایشان در هر فرصتى به افشاگرى و به پرده برداشتن از چهره ننگین بنى امیه می‌پرداختند. آن حضرت شیعیان خود را از پذیرفتن کوچک ترین مناصب دولتى در دستگاه غاصب و ظالم اموى نهى می‌کردند. در کنار تمامی این فعالیت‌ها، در مسایل اجتماعى نیز الگوى شیعیان خود بودند؛ بین غلامان خود مشغول به کار و زراعت می‌شدند و در هواى گرم عرق می‌ریختند.
عبادت و تهجد حضرت زبان زد خاص و عام بود. امام دائم الذّکر بودند و در هر شب 150 رکعت نماز به جا می‌آوردند. هیچ حاجت مندى نبود که دست خالی از منزل محمد بن علی(علیهما السلام) بیرون بیاید.
و اکنون نیز آگاه دلان از این سیره خاندان اهل بیت(علیهم السلام) و از خان کرمشان بهره‌مند و از برکات و عنایات درگاهشان حاجت روا می‌شوند….
روز سوم صفر (مصباح المتهجد)
شهر صفر؛ و الیوم الثالث منه سنه أربع و ستین- أحرق مسلم بن عقبه ثیاب الکعبه و رمی حیطانها بالنیران فتصدعت و کان یقاتل عبد الله بن الزبیر من قبل یزید بن معاویه
شهر صفر؛ و روز سوم سال شصت و چهار، مسلم بن عقبه پوشش کعبه را آتش زد و دیوار مثل شعله های آتش پرتاب می شد و عبد الله بن زبیر از قبیله یزید بن معاویه نیز کشته شد.