نماز عید قربان (مفاتیح الجنان)
اعمال ماه ذی الحجه؛ روز دهم – روز عید قربان است و بسیار روز شریفی است و اعمال آن چند چیز است: دوم- نماز عید است به همان نحو که در عید فطر ذکر شد لکن در این روز، مستحب است که افطار بعد از نماز، از گوشت قربانی باشد.
نماز عید قربان (زاد المعاد)
اعمال ماه ذی الحجه؛ روز دهم ماه که روز عید قربان است و از جمله اعمال؛ نماز عید بنا بر مشهور، در زمان غیبت امام علیه السّلام سنّت مؤکد است و به گمان فقیر واجب است به شرایط مقرّره و نمازش به همان کیفیّت است که در عید فطر مذکور شد و در این عید سنّت است که افطار بعد از نماز از گوشت قربانى بشود
نماز عید قربان (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ هذا مبدأ ذکر الأعمال الأشهر الثلاثه أعنی شوال و ذی قعده و ذی حجه من کتاب الإقبال، الباب الرابع فیما نذکره مما یتعلق بلیله عید الأضحى و یوم عیدها، فصل فیما نذکره من صفه صلاه العید یوم الأضحى
جلد اول، شروع ذکرهای اعمال ماه های سه گانه، یعنی شوال، ذی القعده و ذی الحجه از کتاب اقبال الاعمال، باب چهارم، اعمالی که متعلق به شب و روز عید قربان است، فصل هفتم، ویژگی نماز روز عید قربان:
اعلم أننا قدمنا فی صفه صلاه عید الفطر روایه تتضمن دعاء واحدا للتکبیرات و قد وجدنا عده روایات فیها لکل تکبیره من صلاه العید دعاء جدید فاخترنا لله جل جلاله أن نذکر هاهنا روایه منها لیکون لکل عید صلاه منفرده استظهارا للظفر بالفضل عنها
پیش از این، در بیان نحوه‌ى انجام نماز عید فطر، روایتى را که دربردارنده‌ى یک دعا براى همه‌ى تکبیرهاى نماز عید بود، یادآور شدیم؛ ولى بعد از آن به روایاتى دست یافتیم که براى هر تکبیر، دعاى جداگانه ذکر کرده است. ازاین‌رو، می‌خواهیم در این جا براى خشنودى خدا، یک حدیث از این احادیث را برگزیده و در اینجا ذکر کنیم، تا هریک از این دو روز (عید فطر و عید قربان) نماز جداگانه داشته باشند و این‌همه به جهت رعایت احتیاط در دسترسى به فضیلت آن دو است. از این‌رو، می‌گوییم:
فَنَقُولُ أَخْبَرَنَا جَمَاعَهٌ قَدْ ذَکَرْنَا بَعْضَ أَسْمَائِهِمْ فِی الْجُزْءِ الْأَوَّلِ مِنَ الْمُهِمَّاتِ بِطُرُقِهِمُ الْمَرْضِیَّاتِ إِلَى الْمَشَایِخِ الْمُعَظَّمِینَ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ وَ جَعْفَرِ بْنِ قُولَوَیْهِ وَ أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ وَ غَیْرِهِمْ بِإِسْنَادِهِمْ جَمِیعاً إِلَى سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِنْ کِتَابِ فَضْلِ الدُّعَاءِ الْمُتَّفَقِ عَلَى ثِقَتِهِ وَ فَضْلِهِ وَ عَدَالَتِهِ بِإِسْنَادِهِ فِیهِ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ
گروهى از راویان که نام آنان را در جلد نخست از کتاب «المهمّات»[1] ذکر کرده‌ایم، با راه‌ها و اسناد مورد پسند که به مشایخ بزرگوار: «محمد بن محمد بن نعمان» ، «حسین بن عبید اللّه» ، «جعفر بن قولویه» ، «ابو جعفر طوسى» و دیگران منتهى می‌شود، همگى به سند خود از کتاب «فضل الدعاء» نوشته‌ى «سعد بن عبد اللّه» -که همگان بر وثاقت، دانش و عدالت او اتفاق نظر دارند-و او به سند خود نقل کرده است که امام صادق -علیه السّلام-فرمود:
صَلَاهُ الْعِیدَیْنِ تُکَبِّرُ فِیهَا اثْنَتَیْ عَشْرَهَ تَکْبِیرَهً سَبْعَ تَکْبِیرَاتٍ فِی الْأُولَى وَ خَمْسَ تَکْبِیرَاتٍ فِی الثَّانِیَهِ تُکَبِّرُ بِاسْتِفْتَاحِ الصَّلَاهِ ثُمَّ تَقْرَأُ الْحَمْدَ وَ سُورَهَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى ثُمَّ تُکَبِّرُ فَتَقُولُ
«نماز عید (فطر و قربان) به این صورت است که در هریک از این نمازها ١٢ بار تکبیر بگویى، ٧ بار در رکعت اول و ۵ بار در رکعت دوم. بنابراین، نخست تکبیر افتتاح را بگو، سپس سوره‌ى «حمد» و سوره‌ى «سَبِّحِ اِسْمَ رَبِّکَ اَلْأَعْلَى» را بخوان، آن‌گاه تکبیر دوم تا ششم را چنین بگو:
اللَّهُ أَکْبَرُ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَهِ وَ الْجَلَالِ وَ الْقُدْرَهِ وَ السُّلْطَانِ وَ الْعِزَّهِ وَ الْمَغْفِرَهِ وَ الرَّحْمَهِ
خداوند بزرگ‌تر است، هم او که زیبنده‌ى بزرگمنشى، عظمت، جلال، قدرت، سلطه، سربلندى، آمرزش و رحمت است.
اللَّهُ أَکْبَرُ أَوَّلُ کُلِّ شَیْءٍ وَ آخِرُ کُلِّ شَیْءٍ وَ بَدِیعُ کُلِّ شَیْءٍ وَ مُنْتَهَاهُ وَ عَالِمُ کُلِّ شَیْءٍ وَ مُنْتَهَاهُ
خداوند بزرگ‌تر است، هم او که آغاز هر چیز و پایان آن، نوآفرین همه‌ى اشیا و منتهاى آن‌ها و آگاه به هر چیز و فرجام هر چیز است.
اللَّهُ أَکْبَرُ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ بَاعِثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ قَابِلُ الْأَعْمَالِ مُبْدِئُ الْخَفِیَّاتِ مُعْلِنُ السَّرَائِرِ وَ مَصِیرُ کُلِّ شَیْءٍ وَ مَرَدُّهُ إِلَیْهِ
خداوند بزرگ‌تر است، هم او که تدبیرکننده‌ى امور و برانگیزاننده‌ى اهل قبور، قبول‌کننده‌ى اعمال، آشکارکننده‌ى نهانى‌ها و پدیدارکننده‌ى درون‌ها و بازگشت و رجوع هر چیز به سوى او است و مالکیتش بزرگ و شکوهش سخت و زنده‌اى است که هرگز نمی‌میرد
اللَّهُ أَکْبَرُ عَظِیمُ الْمَلَکُوتِ شَدِیدُ الْجَبَرُوتِ حَیٌّ لَا یَمُوتُ
. خداوند بزرگ‌تر است، هم او که جاودانى است و هرگز از بین نمی‌رود
اللَّهُ أَکْبَرُ دَائِمٌ لَا یَزُولُ فَ إِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ[2]
و هرگاه چیزى را حتم بخواهد، تنها به آن می‌گوید: «موجود شو» و آن چیز [بلافاصله]موجود می‌گردد.
ثُمَّ تُکَبِّرُ وَ تَرْکَعُ وَ تَسْجُدُ سَجْدَتَیْنِ فَذَلِکَ سَبْعُ تَکْبِیرَاتٍ أَوَّلُهَا اسْتِفْتَاحُ الصَّلَاهِ وَ آخِرُهَا تَکْبِیرُ [تَکْبِیرَهُ] الرُّکُوعِ وَ تَقُولُ فِی رُکُوعِکَ
سپس تکبیر هفتم را بگو و رکوع و دو سجده را به‌جا آور. این شد ٧ تکبیر که اولین آن‌ها تکبیر افتتاح و آخرین آن‌ها تکبیر رکوع است و در حال رکوع بگو:
خَشَعَ قَلْبِی وَ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ مَا أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنِّی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ
دل، گوش، چشم، مو، پوست من و آنچه زمین از من حمل می‌کند، در برابر خداوندى که پروردگار جهانیان است، فروتنى می‌کنند. پاکا پروردگار بزرگ من به همراه ستایش او.
ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَزِیدَ فَزِدْ مَا شِئْتَ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ وَ تَعْتَدِلُ تُقِیمُ صُلْبَکَ وَ تَقُولُ
٣ بار و اگر خواستى، افزون بر این، اذکار دیگر را بگو، سپس سر از رکوع بردار و راست و صاف بایست و بگو:
الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ الْحَوْلُ وَ الْعَظَمَهُ وَ الْقُوَّهُ وَ الْعِزَّهُ وَ السُّلْطَانُ وَ الْمُلْکُ وَ الْجَبَرُوتُ وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ ما سَکَنَ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ[3] لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ لَا شَرِیکَ لَهُ
ستایش خدا را و قدرت، عظمت، نیرو، عزت، سلطه، سلطنت، شکوه، بزرگمنشى و آنچه در شب و روز آرام گرفته است، از آن خداوندى است که پروردگار جهانیان است و شریکى براى او نیست.
ثُمَّ تَسْجُدُ وَ تَقُولُ فِی سُجُودِکَ
سپس به سجده برو و در حال سجده بگو:
سَجَدَ وَجْهِیَ الْبَالِی الْفَانِی الْخَاطِئُ الْمُذْنِبُ لِوَجْهِکَ الْبَاقِی الدَّائِمُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ غَیْرَ مُسْتَنْکِفٍ وَ لَا مُسْتَحْسِرٍ وَ لَا مُسْتَعْظِمٍ وَ لَا مُتَجَبِّرٍ بَلْ بَائِسٌ فَقِیرٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ عَبْدٌ ذَلِیلٌ مَهِینٌ حَقِیرٌ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ
روى [وجود]از بین‌رونده، فانى، خطاکار و گناه‌کار من براى روى [ذات، یا اسما و صفات]پایدار، جاودانه، سربلند و حکیم تو سجده نموده است، بى‌آنکه گردنکشى نموده و یا احساس خستگى کنم و یا بزرگمنشى نموده و یا سرپیچى کنم، بلکه نیازمند، فقیر، بیمناک، پناهنده و بنده‌ى ذلیل، خوار و کوچک توام. پاکى تو اى خدا و ستایش تو را است و از تو آمرزش می‌طلبم و به درگاهت توبه می‌کنم.
ثُمَّ تُسَبِّحُ وَ تَرْفَعُ رَأْسَکَ وَ تَقُولُ
آن‌گاه ذکر تسبیح سجده را بگو و سر از سجده بردار و آن‌گاه بگو:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ الْأَئِمَّهِ وَ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ لَا تَقْطَعْ بِی عَنْ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ وَ اجْعَلْنِی مَعَهُمْ وَ فِیهِمْ وَ فِی زُمْرَتِهِمْ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ
خداوندا، بر حضرت محمد، على، فاطمه، حسن، حسین و امامان دیگر درود فرست و مرا بیامرز و بر من رحم آر و مرا در دنیا و آخرت از محمد و آل محمد جدا مکن و مرا همراه با آنان و در میان آنان و جزو گروه آنان و از مقربان درگاهت قرار ده. اجابت فرما، اى پروردگار جهانیان.
ثُمَّ تَسْجُدُ الثَّانِیَهَ وَ تَقُولُ مِثْلَ الَّذِی قُلْتَ فِی الْأُولَى فَإِذَا نَهَضْتَ فِی الثَّانِیَهِ تَقُولُ
سپس سجده‌ى دوم را به‌جا آور و ذکرى را که در سجده‌ى اول ذکر کردیم، در آن بگو و پس از آنکه برخاستى، بگو:
بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ مِنَ الْحَوْلِ وَ الْقُوَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ
از توانایى و نیروى خود به درگاه خدا بى‌زارى می‌جویم و هیچ توانایى و نیرویى جز به خدا تحقق نمی‌یابد.
ثُمَّ تَقْرَأُ فَاتِحَهَ الْکِتَابِ وَ سُورَهَ وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا ثُمَّ تُکَبِّرُ وَ تَقُولُ
پس سوره‌ى «فاتحه الکتاب» و سوره‌ى «وَ اَلشَّمْسِ وَ ضُحٰاهٰا» را بخوان، بعد تکبیر بگو و آن‌گاه بگو:
اللَّهُ أَکْبَرُ خَشَعَتْ لَکَ یَا رَبِّ الْأَصْوَاتُ وَ عَنَتْ لَکَ الْوُجُوهُ وَ حَارَتْ مِنْ دُونِکَ الْأَبْصَارُ
خداوند بزرگ‌تر است. اى پروردگار من، صداها در برابر تو فروتن و چهره‌ها [موجودات]خوار و ذلیل تواند و دیده‌ها درباره‌ى تو سرگشته‌اند.
اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ کَلَّتِ الْأَلْسُنُ عَنْ صِفَهِ عَظَمَتِکَ وَ النَّوَاصِی کُلُّهَا بِیَدِکَ وَ مَقَادِیرُ الْأُمُورِ کُلُّهَا إِلَیْکَ لَا یَقْضِی فِیهَا غَیْرُکَ وَ لَا یَتِمُّ مِنْهَا شَیْءٌ دُونَکَ
خداوند بزرگ‌تر است. زبان‌ها در توصیف عظمت تو لال و [موى]پیشانى و زمام امور همه به دست تو و تقدیر همه‌ى امور از تو است و جز تو درباره‌ى آن‌ها حکم نمی‌راند و هیچ‌کدام از آن‌ها بدون تو اتمام نمی‌پذیرد.
اللَّهُ أَکْبَرُ تَوَاضَعَ کُلُّ شَیْءٍ لِعَظَمَتِکَ وَ ذَلَّ کُلُّ شَیْءٍ لِعِزَّتِکَ وَ اسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیْءٍ لِقُدْرَتِکَ وَ خَضَعَ کُلُّ شَیْءٍ لِمُلْکِکَ اللَّهُ أَکْبَرُ
[خداوند بزرگ‌تر است. آگاهى [حفظ]تو هر چیزى را فرا گرفته است و عزتت بر هر چیز چیره و فرمانت در هر چیز نافذ است و همه‌ى اشیا به او پابرجا است.]خداوند بزرگ‌تر است، همه‌ى اشیا در برابر عظمتت، متواضع و در برابر عزتت، خوار و تسلیم قدرت تواند و در برابر سلطنتت فروتن‌اند. خداوند بزرگ‌تر است.
ثُمَّ تُکَبِّرُ وَ تَقُولُ وَ أَنْتَ رَاکِعٌ مِثْلَ مَا قُلْتَ فِی رُکُوعِکَ الْأَوَّلِ وَ کَذَلِکَ فِی السُّجُودِ مَا قُلْتَ فِی الرَّکْعَهِ الْأُولَى ثُمَّ تَتَشَهَّدُ بِمَا تَتَشَهَّدُ بِهِ فِی سَائِرِ الصَّلَوَاتِ فَإِذَا فَرَغْتَ دَعَوْتَ بِمَا أَحْبَبْتَ لِلدِّینِ وَ الدُّنْیَا
سپس تکبیر بگو و در حال رکوع و نیز سجده اذکارى را که در رکوع و سجده‌ى رکعت اول گفتى، بگو، سپس مانند سایر نمازها، تشهد بخوان و وقتى تشهد را به پایان بردى، درباره‌ى هر حاجت دینى و دنیوى که خواستى، به درگاه خدا دعا کن.