چگونه قرآن را خوب حفظ کنم؟
یادگیرى و حفظ قرآن از مطالبى است که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم(علیهم السلام)به آن تأکید زیادى کرده اند. در ادامه، چند نکته بسیار مهم را که به شما کمک میکند در حفظ قرآن موفق شوید مینویسم:
1. از همان ابتدا تصمیم بگیرید، قرآن را تنها براى رضاى خدا حفظ کنید، نه براى این که دیگران خوششان بیاید یا در مسابقه جایزه بگیرید.
2. در همه کارها به ویژه در این راه از خدا کمک بخواهید و دعا کنید خدا به شما توفیق حفظ قرآن عنایت کند و اگر میتوانید نمازِ حفظ قرآن را بخوانید.[1]
3. سعى کنید همیشه و به خصوص هنگام حفظ قرآن با وضو باشید.
4. قرآن را زیر نظر استادى که خودش حافظ تمام قرآن یا حداقل بخشهاى زیادى از قرآن است حفظ کنید.
5. حفظ قرآن را از جزء 30 قرآن شروع کنید، زیرا سورههاى کوچکترى دارد و با بیشتر سورههایش آشنا هستید و در دوره راهنمایى و ابتدایى آنها را آموختهاید.
6. در کار حفظ مداومت داشته باشید، نه این که چند روزى به کلاس حفظ بروید، وقتى کمی کار حفظ جدّى شد، آن را رها کنید. یکى از مهمترین دلیلهایى که باعث شده عدهاى حفظ قرآن را شروع کنند سپس نیمه کاره آن را رها کنند، این بوده که آنها در حفظ قرآن مداوم نبودهاند.
7. براى حفظ، برنامهریزى کنید و سعى کنید هر روز در ساعتهاى مناسبى مطابق برنامه، به حفظ قرآن و نیز تمرین محفوظات اختصاص بدهید.
8. به مقدار کم ولى خوب حفظ کنید. در آیات کوتاه، حفظ آیه به آیه و در آیات متوسط و طولانى حفظ جمله به جمله مناسب است (این دو را در پاسخ بعدى توضیح میدهم).
9. زمانى که آرامش فکرى دارید، به حفظ قرآن بپردازید.
10. قرآن را در محلّى آرام و بدون سر و صدا حفظ کنید.
11. در حال راه رفتن، قرآن را حفظ نکنید، بلکه در محل مناسبى و در صورت امکان رو به قبله بنشینید و به حفظ قرآن اقدام کنید.
12. در مدتى که قرآن را حفظ میکنید یا محفوظات خود را تمرین میکنید، از یک قرآن مشخص استفاده کنید.
13. مناسب است از قرآنى که اندازه آن متوسط است استفاده کنید؛ اگر اندازه قرآن کوچک باشد علاوه بر این که ممکن است در قرائت اشتباه کرده و قرآن را غلط حفظ کنید، زود خسته میشوید و اگر قرآنى که براى حفظ استفاده میکنید بیش از حد معمول بزرگ باشد، علاوه بر این که حمل و نقل آن کمی مشکلتر است، جاىگیرى تصویر صفحه در ذهن نیز مشکل است.
14. هنگام حفظ، آیهها را با صداى متوسط قرائت کنید، تاعلاوه بر چشم، گوش شما نیز به حفظ کمک کند.
15. براى از بین بردن اشتباهات، آنچه را حفظ کردهاید براى دیگران بخوانید. به این منظور، پدر، مادر، خواهر، برادر یا یکى از اقوام یا دوستانتان که میتوانند قرآن را به خوبى بخوانند، قرآن را به دست میگیرند و به قرائت شما ـ که از حفظ میخوانید ـ گوش میدهند و اشتباهات احتمالى را به شما یادآورى میکنند. این کار یکى از راههاى مهم تکرار محفوظات و اصلاح اشتباهات احتمالى است.
16. علاوه بر آن چه در بند 15 گذشت، خودتان نیز آیات حفظ شده را مرتب تکرار کنید. براى این کار میتوانید دست خودتان یا تکه کاغذى را روى آیات بگذارید و هنگام قرائت کم کم دست خود را کنار بکشید تا ببینید درست میخوانید یا خیر؟
17. سعى کنید هنگام حفظ، ترجمه آیه را نیز یاد بگیرید. این کار ـ علاوه بر این که باعث میشود مفاهیم قرآن را بفهمید – موجب میشود هنگامی که در کلمه یا جملهاى شک میکنید با توجه به مفهوم آیه بتوانید کلمه درست را حدس بزنید.
18. در فرصتهاى مختلف به ویژه شب، هنگام خوابیدن، به نوارهاى ترتیل گوش کنید و هنگامی که قارى، قرآن میخواند شما نیز با او تکرار کنید و بکوشید مکان آیه را در قرآن به خاطر بیاورید که مثلا آیهاى که میخواند بالاى صفحه است یا وسط صفحه یا پایین صفحه؟، در طرف راست است یا صفحه سمت چپ و….
19. سعى کنید آیات را با شماره آنها حفظ کنید.
20. از غذاهاى مطبوع، پرکالرى، مناسب و به موقع استفاده کنید.
این پاسخ کمی طولانى شد، لذا در پاسخهاى بعدى روش حفظ شماره آیه و برخى از غذاها و میوههایى که حافظه را افزایش میدهند مینویسم. براى این که روش حفظ قرآن را بهتر بیاموزید به کتابهاى چگونه قرآن را حفظ کنیم نوشته شهریار پرهیزکار و اهمیت و روش حفظ قرآن کریم نوشته الیاس کلانترى و نیز کتاب اصول و کیفیت حفظ قرآن کریم نوشته کاظم گرامی را مطالعه کنید.
—————
[1]. این نماز چهار رکعت ـ دو نماز دو رکعتى ـ است و طریقه خواندن آن که در مکارم الاخلاق شیخ طبرسى، ص 341، و نیز بحارالانوار، علامه مجلسى، ج، ص 321، آمده چنین است: در رکعت اول پس از حمد، سوره «یس» و در رکعت دوم پس از حمد، سوره «حم دخان» خوانده میشود. در دو رکعت بعدى (در رکعت اول، «حم سجده» و در رکعت دوم، سوره «تبارک» خوانده میشود. پس از سلام نماز، باید نمازگزار حمد و ثناى خدا گفته، بر پیامبر و اهلبیتش درود فرستد و براى مؤمنان استغفار کند (یکصد مرتبه) سپس این دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ ارْحَمْنِی بِتَرْکِ الْمَعَاصِی أَبَداً مَا أَبْقَیتَنِی وَ ارْحَمْنِی أَنْ أَتَکَلَّفَ طَلَبَ مَا لَا یعْنِینِی وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الظَّنِّ فِیمَا یرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزَّهِ الَّتِی لَا تُرَامُ أَسْأَلُکَ یا اللَّهُ یا رَحْمَانُ بِجَلَالِکَ وَ نُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُلْزِمَ قَلْبِی حِفْظَ کِتَابِکَ کَمَا عَلَّمْتَنِیهِ وَ ارْزُقْنِی أَنْ أَتْلُوَهُ عَلَى النَّحْوِ الَّذِی یرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ الْعِزِّ الَّذِی لَا یرَامُ أَسْأَلُکَ یا اللَّهُ یا رَحْمَانُ بِجَلَالِکَ وَ نُورِ وَجْهِکَ أَنْ تُنَوِّرَ بِکِتَابِکَ بَصَرِی وَ أَنْ تَشْرَحَ بِهِ صَدْرِی وَ أَنْ تُطْلِقَ بِهِ لِسَانِی وَ أَنْ تُفَرِّجَ بِهِ عَنْ قَلْبِی وَ أَنْ تَسْتَعْمِلَ بِهِ بَدَنِی فَإِنَّهُ لَا یعِینُنِی عَلَى الْخَیرِ غَیرُکَ وَ لَا یؤْتِیهِ إِلَّا أَنْتَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ».