خطبه پیامبر اکرم (ص) در فضیلت ماه رمضان (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الأول فیما نذکره من فوائد شهر رمضان؛ فصل فی تعظیم شهر رمضان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب اول آنچه از فواید ماه رمضان باید بدانیم؛ فصل اول، بزرگداشت ماه رمضان
الملائکه یستبشرون و تهنئ بعضها بعضا لما یعطی الله هذه الأمه إذا أفطروا
در این هنگام، ملایکه خوشحال و شادمان گردیده و پاداش خداوند به امّت محمّد-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-را در عید فطر، به یکدیگر تبریک و تهنیت می گویند.
وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی الْقَاسِمِ الطَّبَرِیُّ فِی کِتَابِ بِشَارَهِ الْمُصْطَفَى لِشِیعَهِ الْمُرْتَضَى بِإِسْنَادِهِ إِلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ السَّیِّدِ الشَّهِیدِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ سَیِّدِ الْوَصِیِّینَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَال
«محمّد بن ابى القاسم طبرى» -رحمه اللّه-در کتاب «بشاره المصطفى لشیعه المرتضى» آورده است: به سندهای حسن بن علی بن فضال از حضرت علىّ بن موسى الرّضا-علیه السّلام- از پدرش موسی بن جعفر، از پدرش جعفر بن محمد، از پدرش محمد بن علی، از پدرش علی بن الحسین از پدرش حسین بن علی علیهم السّلام- از پدرش آقای جانشینان امیر المؤمنین-علیه السّلام- فرمود:
إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَنَا ذَاتَ یَوْمٍ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَهِ وَ الرَّحْمَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ
روزى رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-براى ما سخنرانى ایراد نمود و فرمود: «اى مردم! به راستى که ماه خدا همراه با برکت و رحمت و آمرزش به شما روى آورده است،
شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ
ماهى که نزد خدا برترین ماه‌ها و روزهایش، بهترین روزها و شب‌هایش، بهترین شب‌ها و لحظه‌هایش، بهترین لحظه‌ها است.
وَ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَهِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَهِ اللَّهِ
این ماه، ماهى است که در آن به میهمانى خدا فراخوانده شده و شایسته‌ى کرامت خداوند گردیده‌اید.
أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَهٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ
نفس‌هاى شما در آن، تسبیح و خواب شما در آن، عبادت به شمار می‌آید و عملتان در آن، مقبول و دعایتان، مستجاب است.
فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَهٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَهٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ الله لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَهِ کِتَابِهِ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ
بنابراین، با نیّت‌هاى صادق و دل‌هاى پاک، از خدا، که مالک و مدبّر امور شما است، بخواهید که شما را در این ماه به روزه‌دارى و تلاوت کتاب خود موفق بدارد؛ زیرا بدبخت کسى است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم گردد.
اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَ عَطَشِهِ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فَقُرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ
با گرسنگى و تشنگى در این ماه، گرسنگى و تشنگى روز قیامت را به یاد آورید و به نادارها و بیچارگان صدقه بدهید
وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ
و بزرگسالان را گرامی بدارید و به خردسالان مهربانى کنید. به خویشاوندانتان رسیدگى کنید و زبانتان را حفظ کنید و از آنچه نگریستن به آن جایز نیست، چشم بپوشید
وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَیْتَامِ النَّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلَى أَیْتَامِکُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ
و به آنچه گوش فرادادن به آن روا نیست، گوش فراندهید و به یتیمان مهربانى کنید تا دیگران نیز به یتیمان شما مهربانى کنند و از گناهانتان به درگاه خدا توبه کنید
وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِکُمْ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَهِ إِلَى عِبَادِهِ وَ یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ یَسْتَجِیبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ
و در اوقات نماز دست به آسمان بلند کنید، که اوقات نماز بهترین لحظه‌ها است و خداوند در آن لحظه با رحمت به بندگانش نگریسته و به مناجات آنان پاسخ می‌دهد و به صداى آنان لبیک می‌گوید و دعایشان را مستجاب می‌گرداند.
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَهٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفَارِکُمْ وَ ظُهُورُکُمْ ثَقِیلَهٌ مِنْ أَوْزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ
اى مردم! جان شما در گرو اعمال شما است. بنابراین، با آمرزش‌خواهى از خدا، جان خود را آزاد کنید و پشت شما از بار گناه سنگین است، پس با سجده‌ى طولانى بارهایتان را سبک سازید
وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ذِکْرُهُ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا یُعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لَا یُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ
و بدانید که خداوند-عزّ و جلّ-به عزّت خود سوگند یاد کرده است که نمازگزاران و سجده‌کنندگان را عذاب ننموده و با آتش جهنّم نهراساند، همان روزى که مردم در برابر پروردگار جهانیان به پا می‌ایستند.
أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ رَقَبَهٍ وَ مَغْفِرَهٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ
اى مردم! هرکس از شما در این ماه روزه‌دار مؤمنى را افطار دهد، در برابر آن [ثواب]آزاد کردن یک برده و آمرزش گناهان گذشته‌اش، نزد خدا براى او خواهد بود.»
فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ لَیْسَ کُلُّنَا نَقْدِرُ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ ع اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَهٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَهٍ مِنْ مَاءٍ
در اینجا به محضر رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-عرض شد: «ما که توان افطارى دادن را نداریم، چه کنیم؟» فرمود: «خود را از سوز آتش جهنّم نگاه دارید هرچند با دادن یک دانه‌ى خرما، از آتش جهنّم بپرهیزید اگرچه با دادن یک بار آب نوشیدنى.
أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازٌ عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ
اى مردم! هرکس در این ماه خوى خود را نیکو کند، همین خوش‌خلقى آن هنگام که پاها می لغزد گذرنامه‌ى او بر [پل]صراط خواهد بود.
وَ مَنْ خَفَّفَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ
و هرکس به افرادى که مملوک او هستند تخفیف قایل شود، خداوند در حساب او تخفیف قایل خواهد شد و هرکس جلوى شرّ خود را بگیرد و دیگران را نرنجاند، در روزى که با خدا ملاقات می کند خداوند خشم خود را از او بازمی دارد.
وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ وَصَلَ فِیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ یَوْمَ یَلْقَاهُ
هرکس در این ماه یتیمی را گرامی بدارد، در روزى که با خدا ملاقات می کند خداوند او را گرامی خواهد داشت و هرکس به خویشاوندانش رسیدگى کند، در روزى که با خدا ملاقات می کند خداوند به او رسیدگى و نیکى خواهد کرد
وَ مَنْ قَطَعَ فِیهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِصَلَاهٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَهً مِنَ النَّارِ
و هرکس با خویشاوندانش قطع رابطه کند، در روزى که با خدا ملاقات می‌کند، خداوند رحمت خود را از او قطع می‌کند. هرکس در این ماه یک نماز مستحبّى بخواند، خداوند دورى از آتش جهنّم را بر او واجب می‌گرداند
وَ مَنْ أَدَّى فِیهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِینَ فَرِیضَهً فِی مَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ وَ مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاهِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِیزَانَهُ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِینُ
و هرکس نماز واجب خود را به‌جا آورد، هفتاد برابر ثواب به‌جا آوردن نماز واجب در ماه‌هاى دیگر را خواهد داشت. هرکس در این ماه بر من بسیار صلوات بفرستد، در روزى که کفه‌ى ترازوها [ى اعمال]سبک می گردد خداوند کفه‌ى ترازوى [اعمال]او را سنگین می گرداند
وَ مَنْ تَلَا فِیهِ آیَهً مِنَ الْقُرْآنِ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ
و هرکس در این ماه یک آیه از قرآن بخواند، همانند پاداش کسى را خواهد داشت که در ماه‌هاى دیگر یک بار ختم قرآن کند.
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَهٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَلَیْکُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَهٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ
اى مردم! درهاى بهشت در این ماه گشوده است، پس از پروردگارتان بخواهید که آن‌ها را به روى شما نبندد و درهاى آتش جهنّم بسته است، پس از پروردگارتان بخواهید که آن‌ها را براى شما باز نکند
وَ الشَّیَاطِینَ مَغْلُولَهٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَلَّا یُسَلِّطَهَا عَلَیْکُمْ [عَنْکُمْ]
و در این ماه شیطان‌ها در بند و زنجیر هستند، پس از پروردگارتان بخواهید که آن‌ها را بر شما مسلّط نگرداند.»
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص فَقُمْتُ وَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ
امیر مؤمنان-صلوات اللّه علیه-می‌فرماید: «وقتى سخن رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم- به اینجا رسید، برخاستم و از ایشان پرسیدم: یا رسول الله! برترین عمل در این ماه چیست؟»
فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ بَکَى فَقُلْتُ
فرمود: «اى ابا الحسن! برترین عمل در این ماه، پرهیز از امورى است که خداوند حرام گردانیده است.» و سپس گریست. عرض کردم:
یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا یُبْکِیکَ فَقَالَ یَا عَلِیُّ لِمَا یُسْتَحَلُّ مِنْکَ فِی هَذَا الشَّهْرِ کَأَنِّی بِکَ وَ أَنْتَ تُصَلِّی لِرَبِّکَ
«اى رسول خدا! چرا گریه می‌کنید؟» فرمود: «اى على، براى این‌که در این ماه خون تو را حلال می‌شمارند. گویا می‌بینم که تو نماز می‌گزارى
وَ قَدِ انْبَعَثَ أَشْقَى الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ شَقِیقُ عَاقِرِ نَاقَهِ ثَمُودَ فَیَضْرِبُکَ ضَرْبَهً عَلَى قَرْنِکَ تَخْضِبُ مِنْهَا [بِهَا] لِحْیَتُکَ
و بدبخت‌ترین شخص از میان اولین و آخرین، و همتاى پى‌کننده‌ى «ناقه‌ى صالح» از قوم «ثمود» برمی‌خیزد و بر فرق سر تو یک ضربه وارد می‌کند و محاسن تو از آن خونین می‌گردد.»
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ ذَلِکَ فِی سَلَامَهٍ مِنْ دِینِی فَقَالَ ع فِی سَلَامَهٍ مِنْ دِینِکَ
امیر مؤمنان-علیه السّلام-می‌فرماید به رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-عرض کردم: «آیا در آن زمان، دین من سالم است؟» فرمود: «بله، دین تو سالم است.»
ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ مَنْ قَتَلَکَ فَقَدْ قَتَلَنِی وَ مَنْ أَبْغَضَکَ فَقَدْ أَبْغَضَنِی وَ مَنْ سَبَّکَ فَقَدْ سَبَّنِی
سپس فرمود: «اى على! هرکس تو را بکشد، مرا کشته است و هرکس تو را دشمن بدارد، با من دشمنى ورزیده است هرکس به تو ناسزا بگوید، به من ناسزا گفته است؛
لِأَنَّکَ مِنِّی کَنَفْسِی رُوحُکَ مِنْ رُوحِی وَ طِینَتُکَ مِنْ طِینَتِی إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَنِی وَ إِیَّاکَ وَ اصْطَفَانِی وَ إِیَّاکَ وَ اخْتَارَنِی لِلنُّبُوَّهِ وَ اخْتَارَکَ لِلْإِمَامَهِ
زیرا تو بسان جان من هستى؛ روح تو، از روح من و سرشت تو، از سرشت من است و خداوند-عزّ و جلّ-من و تو را باهم آفریده و برگزیده است؛ مرا براى نبوّت و تو را براى امامت.
فَمَنْ أَنْکَرَ إِمَامَتَکَ فَقَدْ أَنْکَرَ نُبُوَّتِی یَا عَلِیُّ أَنْتَ وَصِیِّی وَ أَبُو وُلْدِی وَ زَوْجُ ابْنَتِی وَ خَلِیفَتِی عَلَى أُمَّتِی فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَوْتِی
بنابراین، هرکس امامت تو را انکار کند، نبوّت مرا انکار کرده است. اى على! تو وصىّ، پدر فرزندان، همسر دختر و جانشین من بر امّتم در حال حیاتم و بعد از مرگم می باشى،
أَمْرُکَ أَمْرِی وَ نَهْیُکَ نَهْیِی أُقْسِمُ بِالَّذِی بَعَثَنِی بِالنُّبُوَّهِ وَ جَعَلَنِی خَیْرَ الْبَرِیَّهِ إِنَّکَ حُجَّهُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَمِینُهُ عَلَى سِرِّهِ وَ خَلِیفَتُهُ فِی عِبَادِه
دستور تو دستور من و نهى تو نهى من است. به خدایى که مرا به پیامبرى برانگیخته و برترین آفریده‌ها قرار داده سوگند یاد می کنم که تو حجّت خدا بر آفریده‌ها و امانت‌دار اسرار الهى و جانشین او در میان بندگانش می باشى.»
وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَاهُ الشَّیْخُ عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ النَّهْدِیُّ الْحِمْیَرِیُّ فِی الْکِتَابِ الْمُشْتَهَرِ الْمَأْثُورِ مِنَ الْعَمَلِ فِی الشُّهُورِ مِنْ عَمَلِ شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الثَّعَالِبِیُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى الْقَزْوِینِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ قَالَ حَدَّثَنِی [حَدَّثَنَا] حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ النَّخَّاسُ عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عُتْبَهَ [عَنْبَسَهَ] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
شیخ «علىّ بن عبد الواحد بن علىّ بن جعفر نهدى،» در بخش اعمال ماه رمضان کتابى که به نام «المأثور من العمل فى الشّهور» معروف است، فرمود: آگاهی داد ما را عبدالله بن محمد الثعالبی و محمد بن موسی القزوینی از علی بن حاتم گفت: آگاهی داد ما را حمید بن زیاد گفت آگاهی داد ما را احمد بن الحسن النخاس از زکریای مومن از عبد الملک بن عتبه از محمد بن مروان گفت: ابو عبدالله علیه السلام فرمود:
إِذَا کَانَ أَوَّلُ لَیْلَهٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ غَفَرَ اللَّهُ لِمَنْ شَاءَ مِنَ الْخَلْقِ فَإِذَا کَانَتِ اللَّیْلَهُ الَّتِی تَلِیهَا ضَاعَفَهُمْ
«هنگامی که شب اوّل ماه رمضان فرامی‌رسد، خداوند هر کس از مردم را که بخواهد، می‌آمرزد و در شب بعد، دو برابر آن را می‌آمرزد
فَإِذَا کَانَتِ اللَّیْلَهُ الَّتِی تَلِیهَا ضَاعَفَ کُلَّ مَا أَعْتَقَ حَتَّى آخِرَ لَیْلَهٍ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ تُضَاعَفُ مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِی کُلِّ لَیْلَه
و در شب بعد، دو برابر آنچه را که در شب اوّل و دوّم آمرزیده، می‌بخشاید و به همین صورت، تا این که در شب آخر ماه رمضان، دو برابر افرادى را که در شب‌هاى گذشته آمرزیده، می‌بخشاید.»
وَ مِنْ ذَلِکَ مَا رَوَاهُ أَیْضاً عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ الْوَاحِدِ الْمُشَارُ إِلَیْهِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِ عَنْهُمَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَال
و در آن همچنین آنچه روایت شده از ایشان علی بن عبد الواحد المشار-بر او رضوان خدای تعالی- از علی بن حاتم که گفت: آگاهی داد ما را محمد بن عبدالله که گفت: آگاهی داد ما را علی بن محمد از فضل بن شاذان از ابن ابی عمیر از هشام از ابی عبد الله علیه السلام که فرمود:
مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إِلَى قَابِلٍ إِلَّا أَنْ یَشْهَدَ عَرَفَه
«هرکس در ماه رمضان آمرزیده نگردد، تا ماه رمضان سال آینده آمرزیده نمی‌شود، مگر این‌که در عرفه حضور بیابد.»