دعاهای هنگام افطار (زاد المعاد)
و اما آداب افطار؛ از حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله منقول است که هرکه در وقت افطار نمودن بگوید:
یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ أَنْتَ إِلَهِی لَا إِلَهَ غَیْرُکَ،
اى بزرگ، اى بزرگ، اى بزرگ! تویى خدایى که نیست خدایى جز تو،
اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ.
براى من گناهان بزرگم را بیامرز، یقینا گناه بزرگ را نمی‌بخشد مگر بزرگ.
از گناهان بیرون آید مانند روزى که از مادر متولّد شده است.[1]
و از حضرت امام حسن علیه السّلام منقول است که هرروزه‌دارى را در وقت افطار دعاى مستجابى هست، پس باید که در لقمه‌ى اوّل بگوید:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَهِ اغْفِرْ لِی [2]
و در حدیث دیگر منقول است از حضرت امام موسى کاظم علیه السّلام که در وقت افطار بگو:
اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ.[3]
خدایا! براى تو روزه گرفته‌ام و به روزى تو افطار می‌کنم و بر تو توکل دارم.
تا خدا عطا کند به تو ثواب هرکسى را که در این روز روزه داشته است.
و در روایت دیگر منقول است که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در وقت افطار به دو زانو می‌نشستند و چون خوان را می‌گذاشتند می‌گفتند:
اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ. [4]
بار خدایا براى تو روزه گرفتیم و بر روزى تو افطار کردیم؛ پس از ما قبول کن؛ زیرا که تو شنواى دانایى.
و در احادیث معتبر وارد شده است که حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله افطار می‌کردند بر خرما و آب یا بر رطب و آب[5] و در حدیث دیگر منقول است که آن حضرت در وقت افطار ابتدا به حلوا می‌فرمودند و اگر نمی‌یافتند، به نبات یا قند یا خرما افطار می‌کردند و اگر حاضر نبود به آب نیم‌گرم افطار می‌کردند و می‌فرمودند که آب نیم‌گرم پاک می‌کند معده را و قوت می‌دهد حدقه را و بینایى را زیاد می‌کند و گناهان را می‌شوید و عروق را ساکن می‌گرداند و صفراى غالب را فرومی‌نشاند و قطع می‌کند بلغم را و اطفاى حرارت می‌کند و صداع را برطرف می‌کند.[6]
و ایضا از حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله منقول است که هرکه بر خرمایى حلال افطار کند ثواب نمازش چهار صد برابر مضاعف می‌گردد.[7]
و ایضا از حضرت صادق علیه السّلام منقول است که افطار کردن به آب گناهان دل را می‌شوید.[8]
و در حدیث دیگر فرمودند که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام دوست می‌داشت که افطار فرماید به شیر.[9]
و از حضرت امام رضا علیه السّلام منقول است که هرکه در وقت افطار یک گرده نان تصدّق کند بر مسکینى، خدا گناهان او را بیامرزد و ثواب یک بنده آزاد کردن از فرزند اسماعیل در نامۀ عمل او نوشته شود [10]
[1]) إقبال الأعمال:ج 1،ص 246 ،چاپ ایران.
[2]) همان:ص 149.
[3]) وسائل:ج 10،ص 148 ،باب استحباب الدعاء الصائم. . .ح 3.
[4]) مفاتیح الجنان،ص 178.
[5]) همان: ص 146، ح 2 باب 5 .
[6]) وسائل: ج 10 ، ص 158 ، ح 6 ، باب استحباب لافطار على على الحلوا.
[7]) اقبال الأعمال: ص 114؛ وسائل الشیعه: ج 10 ، ابواب آداب الطائم: باب 10 ، ح 20 .
[8]) وسائل: ج 10 ، ص 157، ح 5 ، ثواب الأعمال: ص 104 ، ح 1 .
[9]) همان: ص 158 ، ح 7 .
[10] ) فضائل الأشهر الثلاثه: ص 96 ، ح 80، بحار الانوار: ج 96، ص 318 ، ح 10 .