احیای شب نیمه شعبان (مفاتیح الجنان)
اعمال مخصوصه ماه شعبان: شب نیمه شعبان؛ شب بسیار مبارکى است، این شب چند عمل دارد: دوم، احیا و شب زنده دارى به نماز و دعا و استغفار، چنانکه امام زین العابدین علیه السّلام انجام می دادند، و در روایت آمده: هر که این شب را به راز و نیاز و عبادت بپردازد دل او نمیرد در روزى که دلها بمیرند.
احیای شب نیمه شعبان (اقبال الاعمال)
الجزء الثانی؛ الباب التاسع فیما نذکره من فضل شهر شعبان و فوائده و کمال موائده و موارده و فیه فصول؛ فصل فیما نذکره من تمام إحیاء لیله النصف من شعبان و ما یختم به من التوصل فی سلامتها من النقصان
جلد دوم؛ باب نهم: فضیلت ماه شعبان و مزایا و اعمال ماه و در این باب فصل هایی قرار دارد، فصل پنجاه و چهارم، اتمام احیاى شب نیمه شعبان و عمل پایانى براى ایمنى از نقصان اعمال:
اعلم أن من وفق لعمل [للعمل] کلما [کما] ذکرناه على الوجه الذی یلیق بمراقبه الله جل جلاله و ذکر العقل و القلب بأن الله جل جلاله یراه فإنه یستبعد أن یبقى معه شیء من هذه اللیله المذکوره خالیا عن الأعمال المبروره و إن کان له عذر عن بعض ما رویناه و شرحناه أو کان عمله له على عاده أهل الغفله فی صوره العمل و القلب مشغول بدنیاه فربما بقی معه وقت من هذه اللیله فإیاه ثم إیاه أن یضیعه بما یضره من الحرکات و السکنات أو بما لا ینفعه بعد الممات فقد قدمنا فی الروایات المتظاهرات أن هذه اللیله من الأربع لیال التی تحیا بالعبادات
هرکس آن‌گونه که زیبنده‌ى مراقبه‌ى خداوند-جلّ جلاله-است و با توجه عقلى و قلبى به این حقیقت که خداوند او را می‌بیند، به عمل موفق گردیده است، بعید است که لحظه‌اى از اوقات او در شب نیمه‌ى شعبان خالى از اعمال نیک باشد؛ ولى اگر در انجام برخى از اعمالى که ما نقل کرده و شرح دادیم عذر داشته باشد، یا به شیوه‌ى اهل غفلت تنها صورتا به عمل بپردازد ولى قلبش به دنیا اشتغال داشته باشد، شاید برخى از اوقات این شب را خالى از اعمال نیک بگذارند؛ ولى مبادا و مبادا چنین کسى اوقات خود را با حرکات و سکنات مضرّ یا آنچه بعد از مرگ نفعى به حال او نمی‌رساند سپرى کند؛ زیرا براساس روایات صریح گذشت که: «این شب، یکى از ۴ شبى است که در طول سال احیاى آن مستحب است.»
وَ رَأَیْتُ فِی حَدِیثٍ خَاصٍّ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ
نیز در حدیث ویژه به نقل از پیامبر اکرم -صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-آمده است:
مَنْ أَحْیَا لَیْلَهَ الْعِیدِ وَ لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ
«هرکس شب عید و شب نیمه‌ى شعبان را احیا کند، روزى که دل همه می‌میرد، دلش نمی‌میرد.»
فإن غلبک النوم بغیر اختیارک حتى شغلک عن بعض عبادتک و دعائک و أذکارک فلیکن نومک لأجل طلب القوه على العباده کنوم أهل السعاده و لا تنم کالدواب على العاده فتکون متلفا بنوم الغافلین ما ظفر به من إحیائها من العارفین و أما ما یختم به هذه اللیله فقد قدمنا عده خاتمات لأوقات معظمات فاعمل على ما قدمناه ففیه کفایه لمن عرف مقتضاه و نزید هاهنا أن نقول الآن إذا کان أواخر هذه اللیله نصف شعبان- فاجعل تسلیم أعمالک إلى من تعتقد أنه داخل بینک و بین الله جل جلاله فی آمالک و توسل إلیه و توجه إلى الله جل جلاله بإقبالک علیه فی أن یسلم عبادتک من النقصان و یحملها بالعفو و الغفران و یفتح لها [بها] أبواب القبول و یرفعها فی معارج درجات المأمول و لا تحسن ظنک بنفسک و بطاعتک فکم من عمل قد عملته فی دنیاک بغایه اجتهادک و إرادتک ثم بانت لک فیه من العیوب و غلط العقول و القلوب ما تعجب من الغفله عنه فکیف إذا کان الناظر فی عملک الله جل جلاله الذی لا یخفى علیه شیء منه
بنابراین، اگر بدون اختیار خواب بر تو غلبه کرد و تو را از انجام پاره‌اى از عبادات، دعاها و اذکار بازداشت، حداقل خوابت همانند خواب سعادت‌مندان به جهت گرفتن نیرو بر انجام عبادت باشد و مانند چهارپایان براساس عادت نخواب، تا مبادا به واسطه‌ى خواب غافلان، آنچه را که عارفان با احیاى آن به دست می‌آورند، از دست بدهى. نحوه‌ى ختم اعمال در چندین مورد از اوقات بزرگ که اعمال به واسطه‌ى آن به پایان می‌رسد، گذشت. بنابراین، براساس آن عمل کن؛ زیرا مطالبى که در آنجا یادآور شدیم براى هرکس که از معناى آن آگاهى داشته باشد، کافى است؛ لیکن اکنون در این جا می‌افزاییم که وقتى اواخر شب نیمه‌ى شعبان رسید، اعمال خود را به معصومی که اعتقاد دارى واسطه‌ى میان تو و خداوند-جلّ جلاله-در برآوردن آرزوهایت می‌باشد، بسپار و به او توسل کن و با توجه به او به درگاه خدا توجه کن تا عبادات تو را خالى از نقصان و همراه با عفو و مغفرت به خدا بسپارد و درهاى قبولى اعمال را گشوده و اعمالت را در معارج و درجات صعود اعمال به‌گونه‌اى که امید دارى، بالا برد و هرگز به خود و طاعتت خوش‌بین مباش؛ زیرا چه بسیار اعمالى که با نهایت تلاش و آرزو در دنیا به جا آورده‌اى ولى بعد براى تو روشن شده است که داراى عیب و نقصان بوده است و عقل و دل از غفلت شگفت‌زده شده‌اند. حال چگونه خواهد بود اگر خداوند -جلّ جلاله-که هیچ‌چیز بر او پنهان نیست، ناظر بر اعمالت باشد.