نشانه‌های انسان عاقل و احمق در کلام امام علی

نشانه‌های انسان عاقل و احمق از منظر امام علی (ع)

امیرالمومنین علیه السلام نشانه های عاقلان و احمقان را این گونه بر می شمارند :
نشانه اول : لسان العاقل وراء قلبه و قلب الاحمق وراء لسانه: آدم عاقل اول فکر میکند و بعد حرف می‏زند و آدم احمق برعکس آن است
. به تعبیر امیرالمومنین، زبان عاقل پشت سر دلش است، اول دلش فکر می‏کند، می‏اندیشد و بعد زبانش به حرکت در می‏آید، ولى کار احمق برعکس است، دلش و قلبش و فکرش پشت سر زبانش قرار دارد.

نشانه دوم : و من نظر فى عیوب النّاس فأنکرها، ثم رضیها لنفسه فذلک الأحمق بعینه ،کسى که به عیوب مردم نگاه کند و آنها را نپسندد ولى خودش آن عیب‏ها را داشته باشد و هر صفت بدى را که بر کسى ببیند، ایراد بگیرد، ولى خودش آن صفت را داشته باشد، او احمق است. باز می‏فرماید: الحدّه ضرب من الجنون لانّ صاحبها یندم، فان لم یندم فجنونه مستحکم. تندى و خشونت نوعى دیوانگى است، زیرا کسى که این کار را می‏کند بعدا پشیمان می‏شود و اگر پشیمان نشد دیوانگى‏اش مستحکم و پابرجا شده است.

نشانه سوم : فانّ العاقل یتّعظ بالاداب و البهائم لا تتّعظ الّا بالضّرب: انسان عاقل با موعظه و نصیحت به راه می‏آید و آن چهارپایان هستند که باید با کتک خوردن به راه بیایند.

نشانه چهارم : و ایّاک و الاتّکال على المنى فانّها بضائع النّوکى: پسر جان، بپرهیز از این که تکیه کنى بر آرزوهاى پوچ و خیال‏هاى بى‏اساس که تکیه‏کردن بر آرزوها سرمایه احمقان است.

کسى که می‏خواهد مال و ثروتى را به دست بیاورد، راهش کسب و تجارت و زراعت و فلاحت است اگر او در خانه بنشیند به فکر این که روزى گنجى پیدا کند، این، تکیه کردن بر آرزویى پوچ است. کسى که می‏خواهد دانشمند بشود. راهش، رفتن به مدرسه و تحصیل و مطالعه است. اگر خیال کند که ممکن است یک روزى خدا بخواهد و من دانشمند بشوم، این، تکیه کردن بر آرزوهاى پوچ است، اگر جنگى بر مردم تحمیل شود راه پیروزى در آن، فداکارى است و دعاى تنها کافى نیست.