آیا احکام آیات متشابه همانند آیات محکم است؟
خداوند متعال می فرماید: (هُوَ الَّذِى أَنزَلَ عَلَیکَ الْکِتَـبَ مِنْهُ ءَایـتٌ مُّحْکَمَـتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَـبِ وَأُخَرُ مُتَشَـبِهَـتٌ …)354 او کسى است که این کتاب (قرآن) را بر تو فروفرستاد. پاره اى از آن آیات محکم [صریح و روشن]است. آنها اساس کتابند، و[ پاره اى]دیگر متشابهاتند [که تأویل پذیرند]. اما کسانى که در دل هایشان انحراف است براى فتنه جویى و طلب تأویل آن [به دلخواه خود،] از متشابه آن پیروى می کنند، با آن که تأویلش را جز خدا و ریشه داران در دانش کسى نمی داند.
بنابراین آیات متشابه نیز همانند آیات محکم، جزئى از قرآنند و از نظر حرمت و مسائل دیگر همانند آیات محکم هستند، فقط تفاوتى که با آیات محکم دارند این است که براى فهم آنها باید به آیات محکم و سخنان معصومین(ع) مراجعه کرد؛ چرا که: «محکمات» آیاتِ روشنى هستند که جاى هیچ گونه انکار و توجیه و سوءاستفاده در آن نیست؛ امّا «متشابهات» به دلیل بالا بودن سطح مطلب یا گفت و گو درباره عوالمی که از دسترس ما بیرون است؛ مانند علم غیب، جهان رستاخیز و صفات خداوند متعال و … که فهم معناى نهایى و اسرار و پى بردن به کنه حقیقت آنها، به سرمایه خاص علمی نیاز دارد و خداوند متعال می فرماید: فقط خداوند و راسخان در علم، اسرار این آیات را می دانند و براى مردم تشریح می کنند.
راسخان در علم عبارتند از: پیامبر و امامان(ع) که از همه اسرار این آیات آگاهند و علما و دانشمندان راستین ـ که به موازین، احکام، عقاید شرعى و به روش تأویل متشابهات آشنایى کافى دارند ـ و هر یک، به اندازه دانش خود از این آیات چیزى می فهمند و براى مردم تشریح می کنند و همین حقیقت است که مردم را براى درک اسرار قرآن به دنبال معلمان الهى و علماى دینى می کشاند؛ بنابراین، در برخورد با متشابهات، باید به احادیث و تفاسیر علماى راستین مراجعه کرد355.
—————
354. آل عمران، آیه 7.
355. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 2، ص 442 و 443؛ محمد هادى معرفت، التمهید، ج 3.