نماز سلمان در روز آخر رجب (مفاتیح الجنان)
اعمال مخصوصه ماه رجب: روز آخر رجب، خواندن نماز سلمان به این صورت که ده رکعت نماز گذارد، بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت یک مرتبه سوره «حمد»، سه مرتبه «توحید» و سه مرتبه «قل یا ایّها الکافرون» را خوانده و پس از هر سلام دستها را بلند کند و بگوید:
لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ
معبودى جز خدا نیست، یگانه و بى شریک است، فرمانروایى و سپاس تنها براى اوست،
یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
زنده می کند و می میراند، و اوست زنده اى که نمی میرد، خیر به دست اوست و او بر هر کارى تواناست.
سپس بگوید:
وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست، و جنبش و نیرویى جز به خدا نیست، خداى برتر و بزرگ.
پس دستها را بر روى خود کشد و حاجات خود را بطلبد و از فواید این نماز نباید غفلت نمود که بسیار است.
نماز سلمان در روز آخر رجب (اقبال الاعمال)
الجزء الثانی؛ الباب الثامن فیما نذکره مما یختص بشهر رجب و برکاته و ما نختاره من عباداته و خیراته و فیه فصول، فصل نذکره من صلاه أواخر شهر رجب
جلد دوم؛ باب هشتم: اعمال مخصوص ماه رجب و برکات و خیرات آن، فصل صد و چهارم، نماز آخر ماه رجب:
رَوَیْنَاهَا عَنْ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیُّ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ إِسْنَادِهَا فِیمَا أَشَرْنَا إِلَیْهِ
جدّم «ابو جعفر طوسى» -رضوان اللّه علیه-طى روایتى که پیش از این به سند آن اشاره کردیم، آورده است:
وَ هِیَ وَ صَلِّ فِی آخِرِ الشَّهْرِ عَشْرَ رَکَعَاتٍ تَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَهٍ فَاتِحَهَ الْکِتَابِ[1] مَرَّهً وَاحِدَهً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ[2] ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ[3] ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا سَلَّمْتَ فَارْفَعْ یَدَیْکَ إِلَى السَّمَاءِ وَ قُلْ
در پایان ماه رجب ده رکعت نماز-در هر رکعت «فاتحه الکتاب» یک بار و سوره‌ى «قُلْ هُوَ اَللّهُ أَحَدٌ» سه بار و سوره‌ى «قُلْ یا أَیُّهَا اَلْکافِرُونَ» سه بار- بخوان و بعد از سلام دست‌هایت را به سوى آسمان بلند کن و بگو:
لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ (لا شَرِیکَ لَهُ)[4] (لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ)[5]
معبودى جز خدا نیست، یگانه است و شریکى براى او وجود ندارد، فرمانروایى و ستایش از آن او است،
یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
زنده می‌کند و می‌میراند و او خود زنده‌اى است که هرگز نمی‌میرد و خیر و خوبى به دست او است، و بر هر چیز توانا است
وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ [الطَّیِّبِینَ] وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
و درود خداوند بر حضرت محمد و خاندان پاک [و پاکیزه‌ى]او و هیچ دگرگونى و نیرویى جز به وسیله‌ى خداوند بلندپایه و بزرگ تحقق نمی‌یابد.
ثُمَّ امْسَحْ بِهَا وَجْهَکَ وَ سَلْ حَاجَتَکَ فَإِنَّهُ یُسْتَجَابُ لَکَ دُعَاؤُکَ وَ یَجْعَلُ اللَّهُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ جَهَنَّمَ سَبْعَهَ خَنَادِقَ کُلُّ خَنْدَقٍ کَمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ
سپس دست‌هایت را بر صورتت بکش و حاجتت را از خدا بخواه، که دعایت به اجابت می‌رسد و خداوند میان تو و جهنم ٧ گودال فاصله ایجاد می‌کند، به‌گونه‌اى که فاصله‌ى هر گودال از دیگرى به اندازه‌ى فاصله‌ى آسمان و زمین است
وَ یُکْتَبُ لَکَ بِکُلِّ رَکْعَهٍ أَلْفُ أَلْفِ رَکْعَهٍ وَ یُکْتَبُ لَکَ بَرَاءَهٌ مِنَ النَّارِ وَ جَوَازٌ عَلَى الصِّرَاطِ
و در برابر هر رکعت، یک میلیون رکعت نماز و نیز دورى از آتش جهنم و گذشتن از [پل]صراط براى تو نوشته می‌شود.
قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فَلَمَّا فَرَغَ النَّبِیُّ ع مِنَ الْحَدِیثِ خَرَرْتُ سَاجِداً أَبْکِی شُکْراً لِلَّهِ تَعَالَى لِمَا سَمِعْتُ مِنْ هَذَا الْحَدِیثِ
«سلمان» -رضى اللّه عنه-عرض کرد: «زمانى که پیامبر اکرم-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-این حدیث را گفت و به پایان رساند، براى سپاسگزارى از درگاه خداوند متعال به خاطر شنیدن این حدیث، به سجده رفتم و گریستم.»[6]
وَ زَادَ فِی هَذَا الْحَدِیثِ مُصَنِّفُ کِتَابِ دُسْتُورِ الْمُذَکِّرِینَ فَقَالَ
نگارنده‌ى کتاب «دستور المذکرین» در ادامه‌ى این حدیث آورده است:
وَ مَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ وَ لَمْ یَذْکُرْ أَنَّ دُخُولَ سَلْمَانَ عَلَى النَّبِیِّ ع کَانَ آخِرَ یَوْمٍ مِنْ جُمَادَى الْآخِرَهِ
«سلمان -رحمه اللّه-آن روز را روزه گرفت.» و ذکر نکرده است که سلمان-رحمه اللّه-در پایان جمادى الثانى به خدمت پیامبر اکرم-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-رسید.
فلذلک و غیره جعلنا ابتداء هذه الصلاه أول یوم من رجب
از این‌رو، ما نیز بخش آغازین این نماز را در ضمن اعمال روز اول رجب یادآور شدیم.
فصل فیما نذکره مما یختم به شهر رجب
فصل صد و پنجم- عملی که با آن ماه رجب خاتمه می یابد
اعلم أننا کنا قد ذکرنا فی أول لیله من رجب و أول یوم منه طرفا من حرمه هذا الشهر و الحماء الذی جعله الله جل جلاله مما لا یسهل على العارف به الخروج عنه و أنت إن کنت مسلما تجد فرقا بین الدخول فی حرم الملوک و حماهم لرعایاهم و بین الخروج عن الحمی و الحرم الذی شرفهم به و حفظهم بسببه و وقاهم و قد عرفت أن [هذا] مذ تخرج عن هذا شهر رجب الذی هو آخر أشهر الحرم العظیم الشأن فتکون قد خرجت من حرم الحمی و الأمان فکن خائفا أن تخرج منه إخراج من أعرض صاحب الحمی عنه أو إخراج المنفی المطرود أو المهجور المصدود و اطلب من رحمه مالک الوجود و صاحب الجود أن یجعل لک من ذخائر مراحمه و مکارمه حمی حرما تسکن بعد شهر رجب فی خفاره معالمه و مواسمه و مراسمه إلى أن تظفر بشهر موصوف بصفات مثاله فتأوی إلى حمإ ظله و فضله و اجمع ما عملت بلسان الحال و أعرضه على ید من تکون ضیفه من أهل الإقبال و توجه إلیه بالله جل جلاله العظیم لدیه و بکل عزیز علیه أن یتم نقصان أعمالک و آمالک و تعرضها بید توسله و توصله فی دوام إقبالک و إجابه سؤالک
در ضمن اعمال شب و روز اول ماه رجب درباره‌ى حرمت این ماه و قرقگاهى که خداوند-جلّ جلاله-براى آن قرار داده، نکاتى را یادآور شدیم که شخص عارف با توجه به آنها، به راحتى نمی‌تواند از این ماه خارج شود. اگر واقعا مسلمان باشى، خواهى دانست که تفاوت بین ورود در تحت حمایت پادشاهان و خروج از حمایت خدایى که آنان را به داشتن چنین حمایتى مشرف ساخته و به واسطه‌ى آن، آنان را محفوظ و مصون نگاه داشته، تا چه اندازه است. از این گذشته، دانستى که وقتى از ماه رجب که آخرین ماه حرام و ماه بزرگى است، بیرون می‌آیى، دیگر از حرم حمایت و ایمنى خارج می‌گردى. بنابراین، بترس که همانند کسى که حمایتگرش از او روى گردانده، یا همانند کسى که رانده و مطرود، یا دور و ممنوع واقع شده، از این ماه بیرون بیایى. نیز از رحمت خداوند، مالک وجود و صاحب جود، بخواه که از گنجینه‌هاى رحمت و مکارم خود، حمایت و قرقگاهى براى تو قرار دهد، تا بعد از ماه رجب در تحت حفظ و حمایت معالم، نشانه‌ها و آیین‌هاى خود جاى دهد، تا این‌که به ماه حرام دیگر که ویژگى‌هاى ماه رجب را دارا است، وارد گردیده و مجددا در سایه‌ى حمایت و فضل او قرار گیرى. هم‌چنین اعمال خود را با زبان حال گرد آور و به دست معصومی که دائما متوجه خدا است و تو در روز پایانى ماه رجب میهمان او بوده‌اى، بسپار و به واسطه‌ى او و دیگر کسانى که نزد خداوند عزیز هستند، به درگاه خداوند-جلّ جلاله العظیم-توجه کن و بخواه که کاستى اعمال و کردار و روزه‌ات در این ماه را تکمیل نموده و با دست توسل خود به پیشگاه خداوند عرضه نمایند و خداوند توجه تو را به خود پیوسته نموده و خواسته‌هایت را به اجابت برساند.
[1]) سوره الحمد(فاتحه)
[2]) سوره التوحید(الاخلاص)
[3]) سوره الکافرون
[4]) سوره الانعام، آیه 163
[5]) سوره التغابن، آیه 1
[6]) مصباح المتهجد، ص 819
نماز سلمان در روز آخر رجب (مصباح المتهجد)
وَ رَوَى سَلْمَانُ اَلْفَارِسِیُّ رَحْمَهُ اَللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ:
سلمان فارسى-رضى اللّه عنه-نقل کرده است:
وَ صَلِّ فِی آخِرِ اَلشَّهْرِ عَشْرَ رَکَعَاتٍ تَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَهٍ فَاتِحَهَ اَلْکِتَابِ مَرَّهً وَاحِدَهً وَ قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ یٰا أَیُّهَا اَلْکٰافِرُونَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا سَلَّمْتَ فَارْفَعْ یَدَیْکَ إِلَى اَلسَّمَاءِ وَ قُلْ-
در پایان ماه رجب ده رکعت نماز-در هر رکعت «فاتحه الکتاب» یک بار و سوره‌ى «قُلْ هُوَ اَللّهُ أَحَدٌ» سه بار و سوره‌ى «قُلْ یا أَیُّهَا اَلْکافِرُونَ» سه بار- بخوان و بعد از سلام دست‌هایت را به سوى آسمان بلند کن و بگو:
لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَحْدَهُ لاٰ شَرِیکَ لَهُ – لَهُ اَلْمُلْکُ وَ لَهُ اَلْحَمْدُ
یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوتُ بِیَدِهِ اَلْخَیْرُ وَ هُوَ عَلىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
وَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَلطَّاهِرِینَ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ
ثُمَّ اِمْسَحْ بِهَا وَجْهَکَ وَ سَلْ حَاجَتَکَ فَإِنَّهُ یُسْتَجَابُ لَکَ دُعَاؤُکَ وَ یَجْعَلُ اَللَّهُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ جَهَنَّمَ سَبْعَهَ خَنَادِقَ کُلَّ خَنْدَقٍ کَمَا بَیْنَ اَلسَّمَاءِ وَ اَلْأَرْضِ وَ یَکْتُبُ لَکَ بِکُلِّ رَکْعَهٍ أَلْفَ أَلْفِ رَکْعَهٍ وَ یُکْتَبُ لَکَ بَرَاءَهٌ مِنَ اَلنَّارِ وَ جَوَازٌ عَلَى اَلصِّرَاطِ قَالَ سَلْمَانُ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ فَلَمَّا فَرَغَ اَلنَّبِیُّ ع مِنَ اَلْحَدِیثِ خَرَرْتُ سَاجِداً أَبْکِی شُکْراً لِلَّهِ تَعَالَى لِمَا سَمِعْتُ هَذَا اَلْحَدِیثَ .
سپس دست‌هایت را بر صورتت بکش و حاجتت را از خدا بخواه، که دعایت به اجابت می‌رسد و خداوند میان تو و جهنم هفت گودال فاصله ایجاد می‌کند، به‌گونه‌اى که فاصله‌ى هر گودال از دیگرى به اندازه‌ى فاصله‌ى آسمان و زمین است و در برابر هر رکعت، یک میلیون رکعت نماز و نیز دورى از آتش جهنم و گذشتن از [پل] صراط براى تو نوشته می‌شود. «سلمان» -رضى اللّه عنه-عرض کرد: «زمانى که پیامبر اکرم-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-این حدیث را گفت و به پایان رساند، براى سپاسگزارى از درگاه خداوند متعال به خاطر شنیدن این حدیث، به سجده رفتم و گریستم.»
نماز سلمان در روز آخر رجب (بلدالامین)
ذکر جمله من النوافل و صلوات الحوائج و الاستخارات، و اما صلوات رجب؛ تتمه ذکر ابن باقی رحمه الله فی اختیاره
تعدادی از نمازهای نافله، حاجت و استخاره را بیان می کنیم؛ نمازهای ماه رجب؛ ابن باقی رحمه الله علیه در کتاب اختیارش گفته است
وَ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ عَنِ النَّبِیِّ ص
سلمان فارسى -رضوان اللّه علیه- نقل کرده است: «رسول خدا-صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-فرمود:
أَنَّهُ مَنْ صَلَّى فِی رَجَبٍ ثَلَاثِینَ رَکْعَهً عَشْراً فِی آخِرِهِ بِالْحَمْدِ[1] مَرَّهً وَ التَّوْحِیدِ[2] ثَلَاثاً وَ الْجَحْدِ[3] ثَلَاثاً فَإِذَا سَلَّمْتَ فَارْفَعْ یَدَکَ إِلَى السَّمَاءِ وَ قُلْ
هر کس در ماه رجب سی رکعت نماز بخواند، ده رکعت در روز آخر ماه، در هر رکعت یک بار سوره حمد، سه بار سوره توحید و سه بار سوره کافرون قرائت شود، پس از سلام(بعد از هر دو رکعت یک سلام) دستان خود را به سوی آسمان بالا ببر و بگو:
لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ (لا شَرِیکَ لَهُ)[4] (لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ)[5]
یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ
ثُمَّ امْسَحْ بِهَا وَجْهَکَ وَ سَلْ حَاجَتَکَ فَإِنَّهُ یُسْتَجَابُ لَکَ دُعَاؤُکَ
سپس دستان خود را روی صورتت بکش و حاجتت را از خدا بخواه، که دعایت به اجابت می‌رسد
وَ یَجْعَلُ اللَّهُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ جَهَنَّمَ سَبْعَهَ خَنَادِقَ کُلُّ خَنْدَقٍ کَمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ
و خداوند میان تو و جهنم هفت گودال فاصله ایجاد می‌کند، به‌گونه‌اى که فاصله‌ى هر گودال از دیگرى به اندازه‌ى فاصله‌ى آسمان و زمین است
وَ یُکْتَبُ لَکَ بِکُلِّ رَکْعَهٍ أَلْفُ أَلْفِ رَکْعَهٍ وَ یُکْتَبُ لَکَ بَرَاءَهٌ مِنَ النَّارِ وَ جَوَازٌ عَلَى الصِّرَاطِ
و در برابر هر رکعت، یک میلیون رکعت نماز و نیز دورى از آتش جهنم و اجازه گذشتن از [پل] صراط براى تو نوشته می‌شود.
وَ یَمْحُو اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ مُصَلِّیهَا کُلَّ ذَنْبٍ عَمِلَهُ فِی صِغَرِهِ أَوْ کِبَرِهِ وَ أَعْطَاهُ مِنَ الْأَجْرِ کَمَنْ صَامَ الشَّهْرَ کُلَّهُ
و خداوند هر گناهی که انجام داده باشد چه کوچک چه بزرگ را محو می کند و به او اجر و پاداش کسی که تمام ماه را روزه گرفته داده می شود
وَ کُتِبَ مِنَ الْمُصَلِّینَ إِلَى السَّنَهِ الْمُقْبِلَهِ وَ رُفِعَ لَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ عَمَلُ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ
و نام او تا آخر سال از نمازگزارانی که نماز آنها مقبول است نوشته می شود و در هر روز عملش، عمل شهیدی از شهدای بدر بالا برده می شود
وَ کُتِبَ لَهُ بِصَوْمِ کُلِّ یَوْمٍ یَصُومُهُ عِبَادَهُ سَنَهٍ وَ رُفِعَ لَهُ أَلْفُ دَرَجَهٍ فَإِنْ صَامَ الشَّهْرَ کُلَّهُ أَنْجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ
و برای او به روزه هر روز روزه گرفتن، عبادت یک سال نوشته می شود، و هزار درجه بالا می رود پس اگر تمام ماه را روزه بگیرد، از آتش جهنم نجات می یابد
وَ أَوْجَبَ لَهُ الْجَنَّهَ یَا سَلْمَانُ وَ هَذِهِ عَلَامَهُ بَیْنِکُمْ وَ بَیْنِ الْمُنَافِقِینَ لِأَنَّهُمْ لَا یُصَلُّونَ ذَلِکَ
و بر او بهشت واجب می شود. ای سلمان، و این نشانه ای است بین شما و منافقین زیرا که منافقین این نماز را نمی خوانند.
[1]) سوره الحمد(فاتحه)
[2]) سوره التوحید(الاخلاص)
[3]) سوره الجحد(کافرون)
[4]) سوره الانعام، آیه 163
[5]) سوره التغابن، آیه 1
نماز سلمان در روز آخر رجب (زاد المعاد)
و در روز آخر ماه نیز ده رکعت به همان نحو می‌کنى (یعنى هردو رکعت به یک سلام و در هررکعت یک مرتبه سوره‌ى حمد و سه مرتبه سوره قل هو اللّه احد و سه مرتبه قل یا ایها الکافرون می‌خوانى) و بعد از هر سلام دست برمی‌دارى و می‌گویى:
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ
نیست معبودى جز خدا، یگانه است و شریک ندارد، از اوست ملک و از اوست ستایش،
یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ،
زنده کنده و بمیراند، و او است زنده‌اى که نمیرد، به دست اوست خیر، و او بر هرچیز تواناست.
وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم.
و درود فرست بر محمد و آل طاهر ایشان و نیست جنبشى و نه نیرویى جز به مدد خداى والاى بزرگ.
پس دستها را بر روى خود بمال و حاجت خود را بطلب که البته برآورده است و حق تعالى میان تو و جهنّم هفت خندق قرار می‌دهد که عرض هرخندقى به قدر مابین آسمان و زمین بوده باشد و به عدد هررکعتى ثواب هزار هزار رکعت در نامۀ عمل تو می‌نویسد و برات بیزارى از آتش جهنّم و گذشتن بر صراط براى تو می‌نویسد.[1]
و اگر احتمال نقصان ماه باشد در روز بیست و نهم نیز این نماز را احتیاطا بخواند.
[1] ) اقبال الاعمال ص 637؛ مصباح کفعمی ص 524.