عید غدیر خم (1) عید غدیر، یک عید اصیل اسلامی است. چرا که روز هجدهم ذی الحجه را مسلمانان در سه قرن اول، به این عنوان جشن میگرفتهاند. گفتار مقریزی که میگوید: «اولین باری که این عید در اسلام معروف شد، در زمان فرمانروایی معزلدوله علی بنبویه، در عراق بود، وی آن را به سال سیصد و پنجاه و دو هجری، بوجود آورد و از آن پس، شیعیان این روز را عید قرار دادند، (2) غیر صحیح و قابل قبول نیست. زیرا مسعودی گفته است: «فرزندان و شیعیان علی رضی الله عنه، این روز را گرامی میداشتند.» (3) و این در حالی است که مسعودی شش سال قبل از تاریخی که مقریزی میگوید، یعنی به سال سیصد و چهل و شش هجری، فوت کرده است. فرات بنابراهیم از دانشمندان قرن سوم، حدیثی را از امام صادق(ع) روایت میکند که حضرت در آن از آباء طاهرینش – علیهم السلام – نقل میکند: رسول اکرم(ص) فرمود: «یوم غدیر خم افضل اعیاد امتی…» (روز غدیر از بهترین اعیاد امت من است…) (4) امام علی(ع) در سالی که روز جمعه و روز غدیر با هم مصادف شده بود، برای مردم خطبه خواند و در آن فرمود: «ان الله عز و جل جمع لکم معشر المؤمنین فی هذا الیوم عیدین عظیمین کبیرین…» (خدای عزوجل در این روز، دو عید عظیم بزرگ را برای شما گروه مؤمنان جمع کرده است.)در این خطبه طولانی امام مردم را به انجام کارهایی که شایسته است در اعیاد انجام گردد و اظهار شادی و سرور در این گونه ایام – بطور تفصیل – امر میکند. طالبین به این خطبه مراجعه کنند. (5) فرات به سند خود از فرات بناحنف و او از امام صادق(ع) روایت میکند که: به امام عرض کردم: فدایتشوم، آیا عیدی بهتر از عید فطر، و عید قربان، و روز جمعه، و روز عرفه برای مسلمین وجود دارد؟ حضرت به من فرمود: «نعم، افضلها و اعظمها و اشرفها عندالله منزله، هو الیوم الذی اکمل الله فیه الدین، و انزل علی نبیه محمد: الیوم اکملت لکم دینکم الخ…» (6) (بلی، افضل و اعظم و اشرف اعیاد از نظر قدر و منزلت در نزد خدا، روزی است که در آن خدا دینش را کامل کرد و آیه شریفه: الیوم اکملت لکم دینکم… را بر پیامبرش نازل کرد.) در کتاب شریف کافی آمده است: حسن بنراشد از امام صادق(ع) نقل میکند که حضرت روز غدیر را عید خواند و در آخر کلام خود فرمود: «فان الانبیاء صلوات الله علیهم کانت تامر الاوصیاء بالیوم الذی کان یقام فیه الوصی ان یتخذ عیدا»(انبیاء الهی صلوات الله علیهم به جانشینان خود دستور میدادند که روز انتخاب و برگزیدن وصی را جشن بگیرند) حسن میگوید: عرض کردم: اگر کسی آن را روزه بگیرد چه وضعی دارد؟ حضرت فرمود: «صیام ستین شهرا» (7) مؤید این مطلب روایتی است که خطیب بغدادی از ابوهریره، با سندی که راویان آن همگی از ثقات میباشند، نقل میکند. در این روایت ابوهریره نقل میکند: هر کس روز هجدهم ذیالحجه را روزه بگیرد، ثواب روزه شصت ماه برایش نوشته میشود. (8) و این روز، روز غدیر خم است. و در روایت دیگری آمده است که: رسول اکرم(ص) به حضرت علی(ع) سفارش کرد که مسلمین این روز را عید بگیرند. (9) در این باره به روایات ذیل مراجعه کنید: روایت مفضل بن عمر از امام صادق(ع)، (10) روایت عمار بنحریز عبدی از امام صادق(ع) (11) و روایت ابوالحسن لیثی از امام صادق(ع) (12) و نیز روایت زیاد بنمحمد از آن حضرت(ع). (13) «فیاض بنعمر محمد بنطوسی در سال دویست و پنجاه و نه، در حالی که بیش از نود سال از عمرش میگذشت گفت: ابوالحسن علی بنموسیالرضا – علیه السلام – را در روز غدیر خم دیدم که گروهی از خواصش، در حضور آن بزرگوار نشسته بودند. حضرت(ع) آنان را برای صرف افطار دعوت کرده بود و طعام و خیرات و عطایابی از قبیل پوشاک و حتی انگشتر و کفش به منازل آنان فرستاد و وضع آنان و حواشی خود را تغییر داد و در آن روز وسائلی را دیدم بکار گرفتند که سابقه نداشت. و در این حال حضرت(ع) فضایل این روز بزرگ را برای آنان ذکر میکرد. الخ…» (14) در کتاب مختصر بصائر الدرجات، به اسناد از محمد بنعلاء همدانی واسطی و یجبی بنجریح بغدادی آمده است که گفتند: «با هم، به قصد دیدار احمد بناسحاق قمی، از اصحاب امام حسن عسکری(ع) (متوفای 260) عازم شهر قم شدیم. هنگامی که رسیدیم، در منزل او را کوبیدیم، دخترکی عراقی در را باز کرد. حال احمد را از او پرسیدیم. گفت: مشغول برگزاری عید خود است، زیرا امروز عید است. گفتیم: سبحان الله، اعیاد شیعه چهارتاست: عید قربان، عید فطر، عید غدیر و روز جمعه الخ…» (15) علامه امینی در کتاب ارزشمند الغدیر، دهها روایت از دهها کتاب مورد وثوق اهل سنت دال بر عید بودن روز غدیر در قرون اول اسلام و اینکه این عید، شایع و معروف بود، جمعآوری و نقل کرده است… کافی استبه فصلی از این کتاب مراجعه شود که در آن تبریک و تهنیتشیخین (ابوبکر و عمر) به حضرت علی(ع) را به مناسبت انتصاب او از طرف رسول خدا(ص) به ولایت، ذکر میکند. غیر از منابعی که تهنیت صحابه را بدین مناسبت ذکر کردهاند و علاوه بر منابع بسیاری که بر عید بودن روز غدیر تصریح کردهاند، علامه امینی تبریک شیخین را از شصت منبع معتبر ذکر کرده است. در این باره رجوع کنید به: الغدیر / ج 1 / از ص267 تا ص289. لذا از این مطالب معلوم میشود که: گفته ابنتیمیه در مورد عید غدیر که: عید گرفتن این روز هیچگونه دلیلی ندارد و در بین سلف، چه از اهل بیت و چه از دیگران، کسی آن را جشن نگرفته، (16) صحیح نیست و مستند به دلیل علمی یا تاریخی نمیباشد و دلائل محکم خلاف آن را ثابت میکند. پینوشتها: 1- بزرگداشتها در اسلام (المواسم و المراسم)، علامه جفعر مرتضی عاملی، ترجمه: محمد سپهری. 2- الخطط مقریزی، ج 1، ص 288. 3- التنبیه و الاشراف، ص 221 و 222. 4- الغدیر، ج 1، ص283. 5- مصباح المتهجد، ص 698. 6- الغدیر، ج 1، ص 284 و 285 و تفسیر فرات، ص12. 7- کافی، ج 4، ص149 – 148; الغدیر، ج 1، ص 285 به نقل از کافی و مصباح المتهجد، ص 680. 8- تاریخ بغداد، ج 8، ص 290; تذکره الخواص، ص 30، مناقب خوارزمی، ص 94 به جای شصت ماه، شصتسال آورده، مناقب الامام علی از ابنمغازلی، ص19; فرائد السمطین، باب13، ج 1، ص77 مانند مناقب خوارزمی، الغدیر، ج 1، ص 401 و 402. 9- کافی، ج 4، ص149; الغدیر، ج 1، ص 285 و286. 10- خصال صدوق، ج 1، ص246; الغدیر، ج 1، ص286. 11- مصباح المتهجد، ص 680; الغدیر، ج 1، ص286. 12- الغدیر، ج 1، ص287 به نقل از حمیری 13- مصباح المتهجد، ص679. 14- الغدیر، ج 1، ص287; مصباح المتهجد، ص696. 15- الغدیر، ج 1، ص287. 16- اقتضاء الصراط المستقیم، ص 294. ماهنامه کوثر شماره 2