عصمت امام

گفتیم که امام یک رهبر عادی نیست که فقط به اداره کشور و حفظ ثغور آن بپردازد، بلکه وی علاوه بر این وظیفه، وظایف دیگری دارد که به آنها اشاره شد. انجام آن وظایف خطیر مانند تفسیر قرآن، بیان احکام، پاسخگویی به سؤالات اعتقادی مردم، و جلوگیری از هرنوع انحراف در عقیده و تحریف در شریعت، در گرو داشتن علمی گسترده وخطاناپذیر است، و افراد عادی چنانچه متصدی این‏گونه امور گردند، از خطا واشتباه مصون نخواهند بود. البته عصمت مساوی با نبوت نیست، ممکن است انسانی از اشتباه و خطا معصوم باشد، ولی دارای مقام نبوت نباشد. نمونه واضح آن، مریم عذرا است که قبلا در بحث عصمت پیامبران، دلایل عصمت او را یادآور شدیم. (1) علاوه بر تحلیل عقلی مزبور، یک رشته امور بر لزوم عصمت امام دلالت می‏کنند که برخی را یادآور می‏شویم: 1. اراده قطعی و حتمی خداوند بر پاکی و طهارت اهل بیت از رجس تعلق گرفته است، چنانکه می‏فرماید:‹‹انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا›› (احزاب/33): جز این نیست که خدا می‏خواهد از شما اهل بیت هر نوع پلیدی را بزداید و شما را به طور کامل پاکیزه گرداند. دلالت آیه بر عصمت اهل بیت‏بدینگونه است که: تعلق گرفتن مشیت ویژه الهی به تطهیر اهل بیت از هر نوع پلیدی، مساوی و ملازم با عصمت آنان از گناه است. زیرا مقصود از «رجس‏» در آیه، هر نوع پلیدی فکری و روحی و رفتاری است که گناه از مصادیق بارز آن است، و از آنجا که این اراده به افراد خاصی تعلق گرفته است نه به همه افراد امت ، طبعا با اراده تطهیر که به همگان تعلق گرفته است فرق خواهد داشت. اراده تطهیر که عموم مسلمانان را دربر می‏گیرد، اراده تشریعی است (2) و چه بسا ممکن است در اثر نافرمانی افراد تحقق نپذیرد; در حالیکه این اراده، اراده تکوینی است که از مراد و متعلق اراده (پاکی از گناه) جدا نخواهد بود. در خور ذکر است که اراده تکوینی حق بر عصمت اهل بیت، مایه سلب اختیار از آنان نیست; همان گونه که وجود عصمت در پیامبران نیز مایه سلب اختیار از آنان نمی‏باشد(تفصیل این مطلب در کتب عقاید آمده است). 2. به حکم حدیث ثقلین که می‏فرماید:«انی تارک فیکم الثقلین: کتاب الله و عترتی‏»، ائمه اهل بیتعلیهم السلام در ردیف قرآن واقع شده‏اند، یعنی همان گونه که قرآن از هر نوع خطا و اشتباهی مصون است، ائمه اهل بیت نیز از هر نوع خطای فکری و عملی مصون می‏باشند. این مطلب با توجه به ذیل حدیث که می‏فرماید: الف – ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا: مادام که به این دو چنگ زنید هرگز گمراه نخواهید شد; ب – انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض: این دو یادگار من از یکدیگر جدا نمی‏شوند تا در قیامت کنار حوض نزد من آیند،کاملا روشن است، زیرا چیزی که تمسک به آن مایه هدایت‏بوده، از ضلالت‏باز می‏دارد و هرگز نیز از قرآن (معصوم) جدا نمی‏شود، قطعا از هرگونه خطا و گناه مصون خواهد بود. 3. پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم اهل بیت‏خود را به کشتی نوح تشبیه کرده است که هرکه بر آن سوار شد از امواج طوفان رست و هرکه از آن تخلف جست غرقه امواج گشت. چنانکه فرمود: «انما مثل اهل بیتی فی امتی کسفینه نوح من رکبها نجی ومن تخلف‏عنها غرق‏». (3) با توجه به این دلایل که به صورت موجز بیان شد، عصمت اهل بیت امری روشن و مبرهن است، و البته دلایل نقلی عصمت منحصر به آنچه گفته شد نیست. پی‏نوشت‏ها: 1.ر .ک، الالهیات،از مؤلف، 2/146- 198. 2.سوره مائده آیه‏6:‹‹و لکن یرید لیطهرکم›› که در ذیل آیه وضو آمده است. 3. مستدرک حاکم:2/151; خصائص کبری، سیوطی:2/266. منشور عقاید امامیه صفحه 168 استاد جعفر سبحانی