مکتب اخباری در نیمه نخستین قرن دوازدهم بر مراکز علمی شیعه چیره شد و نظر به دشمنی سختی که آن مکتب با علم اصول فقه داشت این دانش در حوزههای فقه شیعه به طور کلی متروک ماند.در بررسی تاریخ فقه شیعی در میانه قرن مزبور به نام هیچ فقیه اصولی مهمی از پیروان مکاتب فقهی کرکی یا اردبیلی برخورد نمیکنیم.تنها یکی دو تن از این رده در گوشه و کنار شهرهای دور از مراکز علمی بودهاند که معمولا حوزههای تدریس کوچک و گمنامی داشتهاند . در نیمه دوم قرن مزبور یک دانشمند بزرگ شیعی که دارای نبوغی خاص در استدلال و تحلیل و تفکر عقلانی بود بساط مکتب اخباری را پس از سالها حکومت بلا منازع بر فقه شیعی در هم پیچید و مکتب خاص خود را به جای آن نشاند.این دانشمند وحید بهبهانی،محمد باقر بن محمد اکمل (م 1205) است که آثار و رسائل فقهی بسیاری از او در دست است از آن جمله الفوائد الحائریه و شرحی بر مفاتیح الشرایع فیض. فقه وحید بهبهانی نخستین فقه شیعی است که قواعد اصول فقه در آن به درستی إعمال شده و این خود مشخصه اصلی آن است.وحید در تأسیس این روش فقهی و احیاء علم اصول کوشش فراوان نمود و رنج بسیار برد و مکتب علمی او که نمونه یک حقوق منطقی پیشرفته،با سیستم حقوقی قوی و هماهنگ و استوار است با هیچ مکتب پیشین قابل مقایسه نیست. وحید شاگردان و پیروان مبرز و نخبهای داشت که روش او را به درستی حفظ کردند و فقه شیعی را به سوی تکامل به پیش بردند.مشهورترین آنان عبارتند از:محمد مهدی بن مرتضی طباطبائی،بحر العلوم (م 1212) نگارنده المصابیحجواد بن محمد حسینی عاملی (م 1226) مؤلف مفتاح الکرامهجعفر بن خضر جناجی نجفی،کاشف الغطاء (م 1228) نگارنده کشف الغطاءعلی بن محمد علی طباطبائی کربلائی (م 1231) نگارنده ریاض المسائلابو القاسم بن حسن گیلانی قمی (م 1231) نگارنده جامع الشتات و غنائم الأیام و مناهج الاحکاماسد الله بن اسماعیل شوشتری کاظمی (م 1234) نگارنده مقابس الانوار. محمد بن علی طباطبائی مجاهد (م 1242) نگارنده المناهل و المفاتیح. احمد بن محمد مهدی نراقی (م 1245) نگارنده مستند الشیعه مناهج الاحکاممحمد باقر بن محمد نقی موسوی،حجه الاسلام شفتی (م 1260) نگارنده مطالع الانوارحسن بن جعفر کاشف الغطاء نجفی (م 1262) نگارنده انوار الفقاههمحمد حسن بن محمد باقر نجفی (م 1266) نگارنده جواهر الکلام زمین در فقه اسلامی ص 71حسین مدرسی طباطبایی