چرا در برخی از موارد به نظر میرسد آیات قرآن با هم اختلاف دارند؟

چرا در برخی از موارد به نظر میرسد آیات قرآن با هم اختلاف دارند؛ مثلا در یک آیه میفرماید: وقتیمیخواهیم بندههای مؤمن را آزمایش کنیم داراییها، درختان میوه و اولاد او را از او میگیریم و در آیه دیگری میفرماید وقتی بنده از یاد ما غافل شد ما زندگی را بر او سخت میگیریم؟ آیا این دو آیه با همدیگر اختلاف ندارند؟

یکی از معجزههای قرآن کریم این است که در آیاتش هیچ اختلافی وجود ندارد؛ یعنی با آن که آیات قرآن طی بیش از بیست سال در موقعیتهای گوناگون بر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شده است، ولی هیچ تضاد و مخالفتی با همدیگر ندارند؛ چنانکه خداوند میفرماید: آیا درباره قرآن نمیاندیشند که اگر از ناحیه غیر خدا بود، اختلافات فراوانی در آن مییافتند.[3]
پس اگر به دو آیه برخورد کردیم و در نگاه اول فکر کردیم که آیات با همدیگر تعارض دارند باید از دانشمندان و روحانیان محترم، معنای دقیق آیات را بپرسیم تا اشکال برطرف شود.
پس از مقدمه فوق، پاسخ پرسش را با هم میخوانیم:
پاسخ اول: زندگی تنگ (و سخت) که کافران و افراد غافل از یاد خدا به آن مبتلا میشوند با درآمد کم، گرسنگی و مرگ برخی از اقوام که در برخی از موارد خوبان به آن دچار میشوند تفاوت زیادی دارد؛ به مثال زیر توجه کنید:
یکی از ثروت مندترین افراد کافر ـ مانند رئیس جمهور آمریکا ـ را با یکی از مؤمنان که درآمد خیلی زیادی هم ندارد مقایسه میکنیم ببینیم زندگی کدام یک تنگتر و ناراحت کنندهتر است.
1ـ فرد مؤمن از چیزی نمیترسد و ناراحتی ندارد، چون خدا را پشتیبان خودش میداند، ولی ثروتمند کافر از همه کس و همه چیز میترسد، چون فکر میکند میخواهند دارایی او را از او بگیرند یا او را ترور کنند، پس همیشه ناراحت است.
2ـ مؤمن از مردم واهمهای ندارد، چون بهشت در انتظار اوست، ولی کافر از مرگ بیمناک است، چون همه چیزش را پس از مردنش از دسترفته میبیند.
3ـ مؤمن آرامش دارد، چون تکیه گاهش خداوند است، ولی کافر همیشه در دلهره و اضطراب به سر میبرد و خلاصه این که هرچند فرد مؤمن پول زیادی ندارد، زندگی شیرینی دارد، ولی کافر هرچند پول زیادی دارد زندگیاش تلخ و تنگ است.
پس، آیه 124 سوره طه ـ که میفرماید: هرکس از ذکر من روی گردان شود زندگی تنگ [و سختی] خواهد داشت، ـ با آیه 155 سوره بقره ـ که میفرماید: ما شما را با ترس، گرسنگی، کاهش دارایی و جانها آزمایش میکنیم، منافاتی وجود ندارد، چون مؤمن همیشه آرامش دارد، اما فرد غافل از یاد خدا، همیشه در ناراحتی و عذاب است، هرچند ثروتمند و سالم باشد؛
پاسخ دوم: بیماری و فقر اگر امتحانی از طرف خداوند باشد و انسان از امتحان الهی سربلند بیرون آید خوب است؛ چنانکه دارایی و سلامت اگر باعث دوری از یاد خدا شود بد است.
هرجا سختی و مشکلات موجب نزدیک شدن انسان به خدا شود خوب است و اگر موجب شود انسان از خداوند دور شود ناپسند میباشد.[4]
—————
[3]. نساء، آیه.
[4]. ر. ک: تفسیر نمونه، ج 4، ص 27 ـ 29.