معرفی صحیفه سجادیه

از جمله آثار امام سجاد صلوات الله علیه صحیفه سجادیه است که مشتمل بر پنجاه و چهار دعا از دعاهای آن حضرت می‏باشد، این دعاها را امام سجاد (ع) املا کرده و فرزندش امام باقر (ع) و نیز فرزند دیگرش زید شهید آن را نوشته است، نسخه زید که در دست پسرش یحیی بن زید بود، توسط متوکل بن هارون به مدینه آمد و او با اجازه امام صادق صلوات الله علیه آن را با نسخه‏ای که امام باقر (ع) نوشته بود مقابله کرد حتی یک حرف هم اختلاف نداشتند. 1سید محسن امین صاحب اعیان الشیعه رضوان الله علیه فرموده: صحیفه را راویان موثق با سندهای متصل به امام زین العابدین (ع) روایت کرده‏اند، نسخه‏ای از آن نزد زید شهید بود که به اولاد او و به اولاد عبدالله بن حسن مثنی منتقل شد چنان که در اول صحیفه است، مضافاً بر نسخه‏ای که نزد امام باقر (ع) بود.مردم به نوشتن و ضبط و روایت و خواندن آن اعتنا عجیبی کرده‏اند و شرحهای متعدد بر آن نوشته و با خواندن آن با خدا ارتباط پیدا کرده و به خدا تقرب جسته‏اند.2مرحوم سید صدر در کتاب «تاسیس الشیعه…»: ص 284 فرموده: صحیفه کامله موصوف به «زبور آل محمد» را امام باقر (ع) و زید شهید از امام زین‏العابدین (ع) نقل می‏کنند… و آن مانند قرآن مجید از متواترات است نزد هر فرقه اسلامی و به آن افتخار می‏کنند.نگارنده گوید: چنان که گفته شد این کتاب مشتمل بر پنجاه و چهار دعاست و بندگی و عبادت را در همه ابعاد آن مجسم می‏کند نظیر دعا در تحمید خدا، صلوات بر محمد و آل، درود بر حاملان عرش، دعا در مهمّات، دعا در پناه بردن به خدا، دعا در طلب حوائج، در استسقاء، در مکارم اخلاق، برای پدر و مادر، برای اولاد، برای نگهبانان مرزها (اهل الثغور)، وقت نگاه کردن به هلال، وقت ختم قرآن، در دخول ماه رمضان، در وداع ماه رمضان، در عیدین و روز جمعه، برای عید اضحی و…محدث قمی رحمه الله گوید: من در مفاتیح الجنان از دعاهای صحیفه نقل نکردم و یا بسیار کم نقل کردم تا مردم مستقلاً به صحیفه رجوع کنند و از آن بهره برند. بهرحال صحیفه سجادیه یکی از یادگارهای حضرت سجاد صلوات الله علیه است که اهل عبادت و تهجد با خواندن دعاهای آن، دلهای خویش را از حوضهای مناجات خدا پر می‏کنند، و بزم خویش را با یاد خدای ارحم الرالحمین گرم می‏نمایند.سید علی اکبر قرشی برای صحیفه معجمی ، نظیر المعجم الفهرس که محمد فؤاد عبدالباقی برای قرآن مجید نوشت است، نوشتن این کتاب حدود پنج سال وقت برده و در 823 صفحه به چاپ رسیده است .محقق اندیشمند قرشی می‏نویسد: من در اثنای نوشتن آن مردد شدم، زیرا می‏دیدم که این کتاب فقط برای خواص لازم است و چندان خریدار نخواهد داشت ولی در آن ایام تردد امام سجاد صلوات الله علیه را در خواب زیارت کردم و آن خواب سبب شد که معجم را تکمیل نمایم، بهتر است آن خواب را چنان که در مقدمه معجم نوشته‏ام، نقل کنم.در سال هزار و سیصد و هشتاد و پنج هجری قمری، شانزدهم ماه مبارک رمضان که از نماز صبح به خانه آمدم مشغول استراحت شدم، در خواب دیدم که در مدینه هستم و برای رسیدن به خدمت امام سجاد (ع) اجازه می‏خواهم، به من گفتند: اکنون نمی‏شود به خدمت امام رسید، چون اهل بیتش در خدمت او هستند.من برگشتم، بعد از کمی باز به منزل آن حضرت آمدم اجازه ملاقات خواستم، اجازه داده شد، داخل شدم منزلهای زیادی دیدم که گویا با آجر تیغه زده بودند ازپشت آن اتاقها رفتم تا به جلوی آنها رسیدم، ناگاه دیدم که امام سجاد صلوات الله علیه در یکی از آن اتاقها نشسته است، سلام کردم دست و پای مبارک او را بوسیدم و از نوشتن کتاب به آن حضرت خبر دادم فرمود: «کتاب را چه نامی گذاشته‏اید؟» عرض کردم: هنوز نامی نگذاشته‏ام.احساس کردم که امام صلوات الله علیه از این عمل خشنود است، چند نفر محضر آن حضرت بودند، من به آنها گفتم: حسن این معجم آن است که شما می‏توانید جمله «الحمد لله الاول بلا اول کان قبله» را هم در لفظ «حمد» هم در لفظ «الله»، هم در لفظ «اول» هم در لفظ «کان» و هم در لفظ «قبل» پیدا کنید .و چون بعضی نسخه‏های صحیفه در بعضی از الفاظ با نسخه دیگری اختلاف داشت، خواستم بعضی از آنها را از خود حضرت بپرسم، متأسفانه در این وقت از خواب بیدار شدم، گویی همین قدر کافی بود که خدا بیدارم کرد. و چون چشم باز کردم بی آنکه حرکتی بکنم از اهل بیت قلم و کاغذ خواستم و آنچه از خواب مبارک در یادم مانده بود نوشتم تا فراموش نشود و این خواب سبب شد که کتاب را تکمیل نمایم امیدوارم خداوند آن را با سایر نوشته‏هایم ذخیره آخرت من قرار بدهد بحق محمد و آله صلوات الله علیهم اجمعین.* * * ناگفته نماند: صاحب اعیان الشیعه فرموده: شیخ محمد حسن بن حر عاملی صحیفه سجادیه دیگری از دعاهای آن حضرت نوشته که در آن از صحیفه مشهور چیزی نقل نکرده است، ولی باز دعاهای دیگری از آن حضرت هست که از وی فوت شده و در کتاب خود نیاورده است، این صحیفه دو دفعه چاپ شده است .دانشمند بزرگوار میرزا عبدالله اصفهانی، صاحب ریاض العلماء صحیفه سومی را از دعاهای آن حضرت جمع کرده و در آن دعاهایی که فرزند حر عاملی به آنها دسترسی نداشته نقل کرده است، این صحیفه نیز با چاپ سنگی چاپ شده است .مرحوم محدث نوری، صاحب مستدرک، صحیفه چهارمی دارد و دعاهایی را که میزا عبدالله نیاورده در آن نقل کرده است .این جانب (صاحب اعیان الشیعه) نیز صحیفه سجادیه پنجمی نوشته‏ام و در صحیفه کامله و سه صحیفه دیگر نبوده آورده‏ام (سیرالائمه: ج 3 ص 215).پی نوشتها: 1- مقدمه صحیفه‏
2- سیره ائمه: ج 3 ص 214 تالیف سید محسن امین.(خاندان وحی، سید علی اکبر قریشی، ص 434 – 438)