حضرت علی (ع)، داماد رسول اکرم

حضرت علی (ع ) بنابر امر الهی و سنت حسنهء اسلامی , بر آن می شود که در بحران جوانی به کشتی زندگانی خودسکونت و آرامش بخشد. اما شخصیتی چون حضرت علی (ع ) هرگز در همسر گزینی به یک آرامش نسبی و موقت اکتفا نمی کند و آفاق دیگر زندگانی را از نظر دور نمی دارد. از این رو خواستار همسری می شود که از نظر ایمان و تقوی ودانش و بینش و نجابت و اصالت ,<کفو> و همشأن او باشد. چنین همسری جز دختر رسول خد حضرت فاطمه ءزهرا (س ) که به همهء خصوصیات او از هنگام تولد تا آن زمان کاملاً آشنایی داشت , کسی دیگر نبود.خواستگاران حضرت زهرا (ع )
پیش از حضرت علی (ع ) افرادی مانند ابوبکر و عمر آمادگی خود را برای ازدواج با دختر پیامبر (ص ) اعلام کرده بودند و هر دو از پیامبر یک پاسخ شنیده بودند و آن اینکه دربارهء ازدواج زهرا منتظر وحی الهی است .
آن دو که از ازدواج با حضرت زهرا نومید شده بودند با سعد معاذ رئیس قبیلهء اوس به گفتگو پرداختند و آگاهانه دریافتند که جز حضرت علی (ع ) کسی شایستگی ازدواج با حضرت زهرا (س ) را ندارد و نظر پیامبر(ص ) نیز به غیر اونیست . از این رو دسته جمعی در پی حضرت علی (ع ) رفتند و سرانجام او را در باغ یکی از انصار یافتند که با شتر خودمشغول آبیاری نخلها بود. آنان روی به علی کردند و گفتند: اشراف قریش از دختر پیامبر (ص ) خواستگاری کرده اند وپیامبر در پاسخ آنان گفته است که کار زهرا منوط به اذن خداست و ما امیدواریم که اگر تو (با سوابق درخشان و فضایلی که داری ) از فاطمه خواستگاری کنی پاسخ موافق بشنوی و اگر دارایی تو اندک باشد ما حاضریم تو را یاری کنیم .
با شنیدن این سخنان دیدگان حضرت علی (ع ) را اشک شوق فرا گرفت و گفت : دختر پیامبر (ص ) مورد میل وعلاقهء من است .این را گفت و دست از کار کشید و راه خانهء پیامبر را, که در آن وقت نزد ام سلمه بسر می برد, در پیش گرفت . هنگامی که در خانهء رسول اکرم را کوبید پیامبر فوراً به ام سلمه فرمود: برخیز و در را باز کن که این کسی است که خدا و رسولش او را دوست می دارند.
ّّام سلمه می گوید: شوق شناسایی این شخص که پیامبر او را ستود آنچنان بر من مستولی شد که وقتی برخاستم دررا باز کنم نزدیک بود پایم بلغزد. من در را باز کردم و حضرت علی (ع ) وارد شد و در محضر پیامبر (ص ) نشست , اماحیا و عظمت محضر پیامبر مانع آن بود که سخن بگوید, لذا سر به زیر افکنده بود و سکوت بر مجلس حکومت می کرد. تا اینکه پیامبر (ص ) سکوت مجلس را شکست و گفت : گویا برای کاری آمده ای ؟ حضرت علی (ع ) در پاسخ گفت : پیوند خویشاوندی من با خاندان رسالت و ثبات و پایداریم در راه دین و جهاد و کوششم در پیشبرد اسلام بر شماروشن است . پیامبر (ص ) فرمود: تو از آنچه که می گویی بالاتر هستی . حضرت علی (ع ) گفت : آیا صلاح می دانید که فاطمه را در عقد من درآورید؟(1)
1 حضرت علی (ع ) در طرح پیشنهاد خود بر تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام تکیه می کند و از این طریق به همگان تعلیم می دهد که ملاک برتری این است نه زیبایی و ثروت و منصب .
پیامبر اکرم (ص ) از اصل آزادی زن در انتخاب همسر استفاده کرد و در پاسخ حضرت علی (ع ) فرمود: پیش از شماافراد دیگری از دخترم خواستگاری کرده اند و من درخواست آنان را با دخترم در میان نهاده ام ولی در چهرهء او نسبت به آن افراد بی میلی شدیدی احساس کرده ام . اکنون درخواست شما را با او در میان می گذارم , سپس نتیجه را به شمااطلاع می دهم .
پیامبر (ص ) وارد خانهء زهرا (س ) شد و او برخاست و ردا ازدوش آن حضرت برداشت و کفشهایش را از پایش درآورد و پاهای مبارکش را شست و سپس وضو ساخت و در محضرش نشست . پیامبر سخن خود را با دختر گرامیش چنین آغاز کرد:
علی فرزند ابوطالب از کسانی است که فضیلت و مقام او در اسلام بر ما روشن است و من از خدا خواسته بودم که تورا به عقد بهترین مخلوق خود در آورد و اکنون او به خواستگاری تو آمده است ; در این باره چه می گویی ؟ در این هنگام زهرا (س ) در سکوت عمیقی فرو رفت ولی چهرهء خود را از پیامبر (ص ) برنگرداند و کوچکترین ناراحتی در سیمای اوظاهر نشد. رسول اکرم (ص ) از جای برخاست و فرمود: <الله اکبر سکوتها اقرارها> یعنی : خدا بزرگ است ; سکوت ];ّدخترم نشانهء رضای اوست .(2)همشأنی روحی و فکری و اخلاقی
درست است که در آیین اسلام هر مرد مسلمان کفو و همشأن مسلمان دیگری است و هر زن مسلمان که در عقد مردمسلمانی درآید با همشأن خود پیمان زناشویی بسته است , ولی اگر جنبه های روحی و فکری را در نظر بگیریم بسیاری از زنان همشأن برخی مردان نیستند و بالعکس . مردان مسلمان شریف و اصیل که از ملکات عالی انسانی و سجایای اخلاقی و دانش و بینش وسیع برخوردار باید با زنانی پیمان زناشویی ببندند که از نظر روحیات و سجایای اخلاقی همشأن و مشابه آنان باشند. این امر دربارهء زنان پاکدامن و پرهیزگار که از فضایل اخلاقی و اندیشه و بینش بلندبرخوردارند نیز حکمفرماست . هدف عمدهء ازدواج , که برقراری سکونت و آرامش خاطر در طول زندگی است , جز بارعایت این نکته تأمین نمی شود و تا یک نوع مشابهت اخلاقی و محاکات روحی و جذبهء روانی بر محیط زندگی سایه نگستراند پیوند زناشویی فاقد استواری لازم خواهد بود.
با توجه به این بیان , حقیقت خطاب الهی به پیامبر اکرم (ص ) روشن می شود که فرمود:
<لو لم اخلق علیا لما کان الفاطمه ابنتک کفو علی وجه الارض > (3)
اگر علی را نمی آفریدم , برای دختر تو فاطمه هرگز در روی زمین همشأنی نبود.
به طور مسلم مقصود از این کفویت همشأنی مقامی و روحی است .هزینهء عقد و عروسی
تمام دارایی حضرت علی (ع ) در آن زمان منحصر به شمشیر و زرهی بود که می توانست به وسیلهء آنها در راه خداجهاد کند و شتری نیز داشت که با آن در باغستانهای مدینه کار می کرد و خود را از میهمانی انصار بی نیاز می ساخت .
پس از انجام خواستگاری و مراسم عقد وقت آن رسید که حضرت علی (ع ) برای همسر گرامی خود اثاثی تهیه کندو زندگی مشترک خود را با دختر پیامبر آغاز کند. پیامبر اکرم (ص ) پذیرفت که حضرت علی (ع ) زره خود را بفروشد وض به عنوان جزئی از مهریهء فاطمه (س ) در اختیار پیامبر بگذارد. زره به چهار صد درهم به فروش رفت . پیامبر قدری از آن را در اختیار بلال گذاشت تا برای زهرا عطر بخرد و باقیمانده را به عمار یاسر و گروهی از یاران خود داد تا برای فاطمه وعلی لوازم منزل تهیه کنند. از صورت جهیزیهء حضرت زهرا (س ) می توان به وضع زندگی بانوی بزرگوار اسلام به خوبی پی برد. فرستادگان پیامبر (ص ) از بازار بازگشت و آنچه باری حضرت زهرا (ص ) تهیه کرده بودند به قرار زیر بود:
1 پیراهنی به بهای هفت درهم ;
2 یک روسری به بهای یک درهم ;
3 قطیفهء مشکی که تمام بدن را نمی پوشانید;
4 یک تخت عربی از چوب و لیف خرما;
5 دو تشک از کتان مصری که یکی پشمی و دیگری از لیف خرما بود;
6 چهار بالش , دو تا از پشم و دو تای دیگر از لیف خرما;
7 پرده ;
8 حصیر هجری ;
9 دست آس ;
10 طشت بزرگ ;
11 مشکی از پوست ;
12 کاسهء چوب برای شیر;
13 ظرفی از پوست برای آب ;
14 آفتابه ;
15 ظرف بزرگ مسی ;
16 چند کوزه ;
17 بازوبندی از نقره ;
یاران پیامبر وسایل خریداری شده را بر آن حضرت عرضه کردند و پیامبر, در حالی که اثاث خانهء دختر خود را زیر];ّّورو می کرد, فرمود <اللهم بارک لقوم جل انیتهم الخزف > یعنی : خداوندا, زندگی را بر گروهی که بیشتر ظروف آنها راسفال تشکیل می دهد مبارک گردان .(4)
مهریهء حضرت زهرا (س )
مهریه دختر پیامبر (ص ) پانصد درم بود که هر درم معادل یک مثقال نقره بود (هر مثقال 18نخود است ).
مراسم عروسی دختر گرانمایهء پیامبر اکرم (ص ) در کمال سادگی و بی آلایش برگزار شد. یک ماه از عقد پیمان زنانشویی می گذشت که زنان رسول خدا به حضرت علی گفتند: چرا همسرت را به خانهء خویش نمی برد؟ حضرت علی (ع ) در پاسخ آنان آمادگی خود را اعلام کرد. ام ایمن شرفیاب محضر رسول خدا (ص ) شد و گفت : اگر خدیجه زنده بود دیدگان او از مراسم عروسی دخترش فاطمه روشن می شد.
پیامبر (ص ) وقتی نام خدیجه را شنید چشمان مبارکش ازاشک پر شد و گفت : او مرا هنگامی که مه تکذیبم کردندتصدیق کرد و در پیشبرد دین خدا یاریم داد و یا اموال خود به گسترش اسلام مدد رساندن (5)
ام ایمن افزود: دیدگان همه را به اعزام فاطمه به خانهء شوهر روشن کنید.
رسول اکرم (ص ) دستور داد که یکی از حجره ها را برای زفاف زهرا آماده سازند و او را برای این شب آرایش کنند.(6)
])1 زمان اعزام عروس به خانهء داماد که فرا رسید, پیامبر اکرم (ص ) حضرت زهرا (س ) را به حضرت طلبید. زهرا (ع ) درحالی که عرق شرم از چهره اش می ریخت , به حضرت پیامبر رسید و از کثرت شرم پای او لغزید و نزدیک بود به زمین بیفتد. در این موقع پیامبر (ص ) در حق او دعا کرد و فرمود:
<اقالک الله العثره فی الدنیا و الاخره >
خدا تو را از لغزش در دو جهان حفظ کند.
سپس چهرهء زهرا را باز کرد و دست او را در دست علی نهاد و به او تبریک گفت و فرمود:
<بارک لک فی ابنه رسول الله یا علی نعمت الزوجه فاطمه>
];ب “سپس رو کرد به فاطمه و گفت :
<نعم البعل علی >
آنگاه به هر دو دستور داد که راه خانه خود را در پیش گیرند و به شخصیت برجسته ای مانند سلمان دستور داد که مهار شتر زهرا (س ) را بگیرد و از این طریق جلالت مقام دختر گرامیش را اعلام داشت .
هنگامی که داماد و عروس به حجله رفتند, هر دو از کثرت شرم به زمین می نگریستند. پیامبر اکرم (ص ) وارد اطاق شد و ظرف آبی به دست گرفت و به عنوان تبرک بر سر و بر اطراف بدن دخترش پاشید و سپس در حق هر دو چنین دعا فرمود:
<اللهم هذه البنتی و احب الخلق الی اللهم و هذا اخی و احب الخلق الی اللهم اجعله ولیا و...>.(7)
پروردگارا, این دختر من و محبوبترین مردم نزد من است . پرودگارا, علی نیز گرامی ترین مردم نزد من است .خداوندا, رشتهء محبت آن دو را استوارتر فرما و…1- حضرت علی (ع ) در امر خواستگاری از یک سنت اصیل پیروی می کند. در حالی که هاله ای از حیا او را فرا گرفته است .شخصاً و بی هیچ واسطه ای اقدام به خواستگاری می کند; و این نوع شجاعت روحی توأم با عفاف , شایان تقدیر است .
2- کشف الغمه, ج 1 ص 50
3- بحار الانوار, ج 43 ص 9
– بحار الانوار, ج 43 ص 94 کشف الغمه, ج 1 ص 359 نبا به نوشتهء کتاب اخیر, همهء اثاث منزل حضرت زهرا (س ) به 63درهم خریداری شد 4
5- بحار, ج 43 ص 130
6- همان , ص 59
7- بحار, ج 43 ص 96فروغ ولایت ,استاد آیه الله جعفر سبحانی, ص 85 – 79