ابلیس
در اصطلاح ادیان آسمانی به موجودی از طائفه جن یا فرشتگان ـ به حسب تفاسیر مختلف ـ اطلاق می شود که پیش از آفرینش حضرت آدم علیه السلام وجود داشته و در صفوف فرشتگان الهی به عبادت می پرداخت، اما وقتی خداوند حضرت آدم علیه السلام را آفرید و به فرشتگان امر فرمود که به آدم سجده کنند، ابلیس از سجده سرباز زد.(1) ابلیس، اولین فرد شیاطین و جن بوده است؛ در واقع ابلیس «ابو الجنّ و ابو الشیاطین» است.(2) قرآن پس از سرباز زدن ابلیس از سجده، او را «الشیطان» یاد می کند.(3) منشأ آفرینش ابلیس از آتش است.(4) برابر برخی روایات نام اصلی ابلیس، حارث (حرث) بودهاست که به دلیل عبادت طولانی او را عزازیل، یعنی عزیز خدا خطاب می کردند. وی پس از عُجب، ابلیس نامیده شد و پس از امتناع از سجده و رانده شدن از درگاه الهی، الشیطان نام گرفت.(5) مستکبر، کافر، ناسپاس، فاسق، عصیان گر، سرکش، نکوهیده، رانده شده، ملعون، مهلت یافته، دشمن آشکار، گمراه کننده آشکار و دعوت گر به سوی جهنم، از جمله ویژگی ها و صفات او بنا بر تصریح آیات قرآن می باشد.(6)
___________________
1. ر.ک: بقره: 34؛ اعراف: 11، کهف: 58؛ ص: 74؛ طه: 116.
2. میبدی، کشف الاسرار، ج3، ص570؛ طوسی، التبیان، ج1، ص152.
3. بقره: 36؛ اعراف: 20؛ طه: 117.
4. ص: 76.
5. الامین، حسن، دائره المعارف الشیعیه، ج2، ص199.
6. ر.ک: بقره: 34؛ ص: 74 و 77 و 78؛ اسراء: 27؛ کهف: 50؛ یوسف: 5؛ نساء: 117؛ تکویر: 25؛ انعام: 124؛ لقمان: 21؛ نحل: 98؛ یس: 60؛ صافات: 7؛ حجر: 35.