قرآنى که حضرت على(ع) جمع فرموده بودند، یقیناً منظم تر و بهتر از قرآن فعلى است؛ چرا به دست ما نرسید؟ سرانجام آن قرآن چه شد؟ بر فرض مانع بودن خلفاى وقت، چرا آن قرآن نیز مثل نهج البلاغه به دست ما نرسید؟ چرا آن بزرگوار آن مصحف را در زمان حکومت خود به مردم نشان ندادند؟
قبل از پاسخ، چند نکته لازم است:
1. درست است که مصحف امام على(ع) داراى ویژگى هایى از قبیل: مطابقت با ترتیب نزول، ضبط قرائت آیات، در بر داشتن توضیحاتى در حاشیه و ذکر مناسبت نزول آیه و … بود؛ ولى به یقین از نظر متن آیات و سوره ها با آیات و سوره هاى قرآن هیچ تفاوتى نداشت.
2. پس از درگذشت پیامبر(ص)، بزرگان صحابه بر حسب دانش و کفایت خود، به جمع آورى آیات و مرتب کردن سوره هاى قرآن دست زدند و از آن جا که جمع کنندگان مصحف ها متعدد بودند و با یک دیگر ارتباطى نداشتند، مصحف ها از نظر روش، ترتیب و قرائت با یک دیگر یکسان نبود و باعث اختلاف بین مردم می شد؛ به حدى که یک دیگر را تکفیر می کردند. عثمان براى رفع اختلاف و وحدت جامعه، پس از مشورت با صحابه، اقدام به یکى کردن مصاحف کرد190.
حضرت على(ع) از یکى کردن قرآن ها به وسیله عثمان راضى بودند. از حضرت نقل است که فرمودند: «به خدا سوگند! عثمان درباره مصاحف (قرآن) هیچ عملى را انجام نداد، مگر این که با مشورت ما بود». دیگر این که حضرت پس از آن که به خلافت رسیدند، مردم را تشویق کردند که به همان مصحف عثمان ملتزم باشند و تغییرى در آن ندهند؛ اگرچه در آن غلط هاى املایى وجود داشته باشد و این بدان جهت بود که از آن پس، هیچ کس براى اصلاح قرآن، تغییرى در آن به وجود نیاورد191.
با توجه به مطالب گذشته، روشن می شود که عرضه نکردن قرآن از سوى حضرت على(ع) در زمان هاى بعد، به دلیل حفظ وحدت جامعه و صلابت و استوارى قرآن بوده است (همان گونه که درباره خلافت خودشان سکوت اختیار کردند).
در مورد سرانجام مصحف حضرت على(ع) باید گفت: نظر عده اى از محدثان و محققان شیعه بر آن است که مصحف حضرت به صورت «سپرده امامت» به فرزندش امام مجتبى(ع) رسید و به تدریج به شکل «میراث امامت» از امامی به امام دیگر منتقل شده و اکنون در اختیار امام دوازدهم شیعیان، حضرت حجه بن الحسن(عج) قرار دارد192.
—————
190. محمد هادى معرفت، تاریخ قرآن، ص 96.
191. محمدهادى معرفت، آموزش علوم قرآن، ترجمه ابومحمد وکیلى، ج 1، ص 349.
192. ر.ک: محمد هادى معرفت، التمهید فى علوم القرآن، ص 292.