نام سوره‌هاى قرآن بر چه اساسى انتخاب شده است؟
پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) به دستور خداوند براى سوره‌هاى قرآن، نام‌هایى را انتخاب کرده بود.[11] در روایت‌هایى که درباره فضیلت خواندن سوره‌هاى قرآن وارد شده به این نام‌ها اشاره شده است؛ براى مثال پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) سوره حمد را فاتحه الکتاب، ام الکتاب و… نامیده است.
گاهى نیز مردم و دانشمندان به خاطر مناسبت‌هایى که در سوره وجود داشت، نام‌هاى دیگرى به آن سوره می‌دادند.این مطلب در زمان ما هم وجود دارد؛ مثلا ممکن است مسئولان یک شهر، نام یکى از میدان‌هاى شهر را میدان انقلاب بگذارند، ولى چون در وسط آن میدان ساعت بزرگى نصب شده است مردم آن را فلکه ساعت بنامند.
نام گذارى سوره‌هاى قرآن بر اساس موارد و مناسبت‌هاى فراوانى بود که بین نام انتخاب شده و سوره مورد نظر وجود داشت؛ برخى از این مناسبت‌ها عبارتند از:
1. کلمه یا کلمات اول سوره و معانى آنها؛ مثلا نام دیگر سوره توبه، برائت است، زیرا سوره با این آیه شروع می‌شود (برائه من الله و رسوله…) هم‌چنین نام دیگر سوره توحید، سوره «قل هو الله» است.
2. موضوع یا مطلبى که در یک سوره آمده است؛ برخى از مطالب قرآن در یک سوره آمده و در سایر سوره‌ها نیامده است، یا هر چند در سایر سوره‌ها هم آمده باشد در یک سوره به شکل کامل‌ترى آمده است. در این صورت نام سوره با مطلب مورد نظر هماهنگ است؛ مثلا داستان شیرین و آموزنده «گاو بنى اسرائیل» در سوره بقره آمده است، از این رو نام این سوره را بقره نامیده‌اند.
—————
[11]. سید محمد باقر حجتى، پژوهشى در تاریخ قرآن کریم، ص 98؛ جلال الدین سیوطى، الاتقان، ج، ص118؛ البرهان، ج، ص270.