جمع‌آورى قرآن کنونى در چه زمانى و بوسیله چه کسى و چگونه بوده است؟ و آیا سوره‌هاى قرآن به‌ترتیب نزول تدوین شده است؟
این پرسش از چند بخش تشکیل شده، من آن را به دو پرسش تقسیم می‌کنم، تا به یارى خداوند و به کمک هم‌دیگر پاسخ پرسش‌ها را پیدا کنیم:
الف: آیا سوره‌هاى قرآن به ترتیب نازل شدن، تدوین و گردآورى شده و در قرآن‌آمده است؛ یعنى آیا ابتدا سوره حمد سپس بقره و پس از آن آل‌عمران نازل شده؛ چنان که در قرآنى که هم اکنون در دست ماست ترتیب سوره‌ها این گونه است؟
در پاسخ باید گفت: چنان‌که در صفحات قبلى نوشتم اولین آیاتى که بر پیامبر نازل شد، آیات اولیه سوره علق بود.
اما در قرآنى که هم اکنون در دست ماست سوره علق اولین سوره قرآن نیست.
پس دریافتیم که سوره‌هاى قرآن به ترتیب نازل شدن گردآورى نشده مثلا با آن که سوره بقره در مدینه نازل شده و حتى برخى از آیات آن در واپسین روزهاى عمر پیامبر نازل شده بود، ولى در ابتداى قرآن پس از حمد آمده است. از طرف دیگر سوره‌هاى علق، مزمّل و مدّثر که در اوایل بعثت نازل شده به ترتیب سوره‌هاى نود و ششم، هفتاد و سوم و هفتاد وچهارم قرآن است.
ب: آیا پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) قرآن را به شکل کنونى مرتب کرده است؟
بسیارى از تاریخ نویسان و مفسران می‌گویند: بلى پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) قرآن را به شکل کنونى تدوین کرده است؛ یعنى – چنان که در صفحات قبلى خواندیم – نویسندگان وحى، قرآن را می‌نوشتند و خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)ارائه می‌کردند و این نوشته‌ها نزد پیامبر جمع‌آورى می‌شد، سپس پیامبر به حضرت على(علیه السلام)فرمود: اى على! قرآن در پشت رخت خواب من (در بالاى سرم) در قطعات حریر، کاغذ و… وجوددارد، آنها را گرفته و جمع آورى کنید….سپس على(علیه السلام)از آن مجلس برخاست و قرآن را در پارچه زرد رنگى جمع‌آورى نمود، سپس بر آن مهر زد.[7]
—————
[7]. ر.ک: بحارالانوار، ج 89، ص 48 و ابوعبدالله زنجانى، تاریخ قرآن، ص 44.