وحى در قرآن به چند معنا آمده است؟
وحى در قرآن، به معانى متعددى به کار رفته است که می توان آنها را در یک تقسیم بندى چنین بیان کرد:
معناى لغوى وحى عبارت است از: اعلام سریع و مخفیانه که همه موارد استعمال وحى در قرآن را به گونه اى حقیقى و یا مجازى شامل می شود؛ به عبارت دیگر، معانى مذکور همگى ریشه در معناى لغوى داشته و بدین معنا برگشت می کنند.
الف) وحى به پیامبران: (کَذَ لِکَ یُوحِى إِلَیْکَ وَ إِلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکَ …)79 این گونه خداى مقتدر حکیم به تو و رسولان پیش از تو وحى می کند.
استعمال کلمه وحى در بیشتر موارد بدین معنا است؛ در مورد وحى، تقسیم بندى هاى دیگرى نیز مطرح شده که تفاوت چندانى در ماهیت آن وجود ندارد80.
ب) هدایت تکوینى: مانند: (وَ أَوْحَى فِى کُلِّ سَمَآء أَمْرَهَا)81]خداوند سبحان] در هر آسمانى نظام تکوینى آن را تقدیر نموده و به ودیعت گذاشته است82.
ج) الهام غریزى: مانند: (وَ أَوْحَى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ …)83 خداوند به زنبور عسل وحى و الهام کرد … .
د) الهامات رحمانى: مانند: (وَأَوْحَیْنَآ إِلَى أُمِّ مُوسَى …)84 و ما به مادر موسى الهام کردیم … ؛ (إِذْ یُوحِى رَبُّکَ إِلَى الْمَلَـئِکَهِ أَنِّى مَعَکُمْ …)85 هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحى می کرد که من با شما هستم.
هـ ) القائات شیطانى: مانند: (وَکَذَ لِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِىّ عَدُوًّا شَیَـطِینَ الاِْنسِ وَالْجِنِّ یُوحِى بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْض زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا …)86؛ این چنین در برابر هر پیامبرى، دشمنى از شیاطین انس و جن قرار دادیم؛ آنها به طور سرّى سخنان فریبنده و بى اساس به یک دیگر می گفتند …
و) (وَإِنَّ الشَّیَـطِینَ لَیُوحُونَ إِلَى أَوْلِیَآئِهِمْ لِیُجَـدِلُوکُمْ …)87 و به درستى که شیاطین به دوستانشان القا می کنند که با شما مجادله کنند … .
ز) اشاره: مانند: (فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَى إِلَیْهِمْ أَن سَبِّحُواْ بُکْرَهً وَ عَشِیًّا)88 او [زکریا] از محراب عبادتش به سوى مردم بیرون آمد و با اشاره به آنها گفت:[ به شکرانه این موهبت] صبح و شام خدا را تسبیح گویید.
—————
79. شورى، آیه 3.
80. ر.ک: محمد هادى معرفت، علوم قرآنى، ص 20 ـ 26.
81. فصلت، آیه 12.
82. هم چنین آیات 4 و 5 سوره زلزال.
83. نحل، آیه 68 و 69.
84. قصص، آیه 7.
85. قصص، آیه 7.
86. انعام، آیه 112.
87. انعام، آیه 112.
88. مریم، آیه 11.