چه آیاتى در قرآن کریم درباره پزشکى و طبابت وجود دارد؟ آیا ما می توانیم در معالجه امراض از قرآن استفاده کنیم یا نه؟
قرآن کریم، کتاب انسان سازى است و هدف آن، هدایت انسان به سوى کمال و برآوردن نیازهاى بشر در این مسیر است. این هدف، عمدتاً در چند محور ازجمله: اعتقادیات، اخلاقیات و احکام، پى ریزى شده است؛ بنابراین، قرآن، کتاب کیهان شناسى، زیست شناسى، طبابت و … نیست، بلکه شأنش بالاتر از این معنا است و اگر دیده می شود که گاه از مسائل علمی نیز در قرآن ذکرى به میان آمده، به دلیل مسائل دیگر است.
در مورد طبابت باید دانست که معالجه، به وسیله پزشک انجام می گیرد؛ ولى شفا با خدا است. چه بسا معالجه صورت پذیرد، ولى شفایى در کار نباشد. شفا، گاهى از راه معمول آن، یعنى معالجه پزشک و خوردن دارو و گاهى از راه هاى دیگر به دست می آید؛ به عبارت دیگر، خدا شفا راگاه در عوامل طبیعى وگاه در معنویات و عوامل غیر طبیعى قرار می دهد.
قرآن نیز می تواند عاملى معنوى براى شفاى امراض جسمی باشد. در این مورد نیز هم خود قرآن اشاره دارد و هم از اهل بیت(ع) روایات و احادیث متعددى به دست ما رسیده که در بیمارى هاى جسمی به قرآن پناه می بردند و یا بیماران را به قرآن ارجاع و پناه می دادند و شفاى امراض را در آن جست و جو می کردند31. در این جا دو نمونه از این روایات را می آوریم:
1. در کتاب طب الائمه از امام باقر(ع) نقل شده است که فرمود: کسى را که سوره «حمد» و «توحید» درمان نکندهیچ چیز دیگرى درمان نخواهد نمود. هر دردى را این دو سوره درمان می کنند.
2. هم چنین در کتاب مکارم الاخلاق از امام صادق(ع) نقل شده که حضرت فرمود: «لَو قُرِأَتِ الحَمدُ عَلى مَیّت سَبعِینَ مَّرهً ثُمَّ رُدَّت فِیه الرُّوحُ ما کانَ عَجَباً»32؛ اگر پس از قرائت هفتاد بار سوره «حمد» بر مرده اى، زنده گردد، تعجّبى نیست33.
قرآن نیز به شفاى معنوى و جسمانى بشر اشاره نموده است:
1. (یـاَیُّهَا النّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَهٌ مِنْ رَبِّکُمْ وشِفاءٌ لِما فِى الصُّدُورِ …)34؛ اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است؛ و درمانى براى آنچه در سینه هاست؛ (درمانى براى دلهاى شما) و هدایت و رحمتى است براى مؤمنان.
2. (و نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرءَانِ ما هُوَ شِفاءٌ و رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنینَ و لایَزیدُ الظّلِمینَ إِلاّ خَساراً)35؛ و از قرآن آن چه را شفا و رحمت براى مؤمنان است نازل می کنیم [در حالى که]ستم کاران را جز خسارت نمی افزاید.
3. درباره عسل می فرماید: (یَخرُجُ مِن بُطونِها شَرابٌ مُختَلِفٌ اَلونُهُ فیهِ شِفاءٌ لِلنّاسِ)36
—————
31. براى آگاهى بیشتر ر.ک: بحارالانوار، ج 92، (باب فضائل سورالقرآن و آیاته)؛ محمد شب زنده دار، <شفاخانه قرآن؛ مجتبى رضائى، شفا و درمان با قرآن؛ سید رضا پاک نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج 5 ـ 10؛ عبدالحمید دیاب، احمد قرقوز، طب در قرآن، ترجمه على چراغى.
32. براى آگاهى بیشتر ر.ک: بحارالانوار، ج 92، (باب فضائل سورالقرآن و آیاته)؛ محمد شب زنده دار، <شفاخانه قرآن؛ مجتبى رضائى، شفا و درمان با قرآن؛ سید رضا پاک نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج 5 ـ 10؛ عبدالحمید دیاب، احمد قرقوز، طب در قرآن، ترجمه على چراغى.
33. شایان ذکر است که روایاتى از این دست بیان مقتضى است، شخصى که سوره حمد را می خواند و اعتقاد راسخ او به این روایات و تأثیرگذارى خواندن سوره حمد، نقش دارد.
34. یونس، آیه 57.
35. اسراء، آیه 82.
36. نحل، آیه 69.