ارزش عبادت به صحّت و درستى آنست و صحّت آن، به دو عامل مهم بستگى دارد:
۱- صحیح بودن هدف
۲- صحیح بودن شکل آن
امّا «هدف»: کسب رضاى الهى و انجام وظیفه، باید هدف انسان در عبادت باشد. از این رو، عبادتى که از روى ریا، یا کسب وجهه و خوشایند مردم باشد یا انسان انتظار ستایش از غیر خدا داشته باشد، شرک است. البته اگر هدف، خدا باشد و مردم متوجّه کار خالصانه انسان شوند، اشکال ندارد. «۱»
ریا در عبادت، علاوه بر آنکه حرام است، موجب بطلان آن نیز میباشد.
باید کوشید تا نیّت خالص عبادت، به انگیزه هاى غیر خدایى آمیخته نشود.
درباره اخلاص در عمل امام صادق علیه السلام فرموده است:
وَالْعَمَلُ الْخالِصُ الَّذى لا تُریدُ انْ یَحمَدک عَلَیهِ احدٌ الَّا اللّه» «۲»
عمل خالص، آنست که از احدى، بجز خداوند، انتظار مدح و ستایش نداشته باشى.
در آثار اخلاص، از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت است که:
«ما اخْلَصَ عَبْدُ لِلّه عَزَّوجلَّ اربَعینَ صَباحاً الّا جَرَتْ یَنابیعُ الْحِکْمَهِ مِن قَلْبِهِ الی لِسانِه» «۳»
بندهاى نیست که چهل روز تمام، کارهاى خود را خالصانه براى خدا انجام دهد، مگر آنکه چشمه هاى حکمت و خرد، از روح و جانش بر زبانش جارى می شود.
اخلاص، دانشگاهى است که در مدّت چهل روز، فارغ التحصیلانى حکیم و فرزانه، تحویل می‌دهد.
امّا «شکل کار»:
عبادتى صحیح است که به همان شکل و شیوه و صورت معین از سوى خدا و مکتب انجام گیرد، نه روى سلیقه هاى شخصى یا روشهاى منحرف از دستور دین.
رسول خدا صلى الله علیه و آله میفرماید: «لا قَول وَ لا عَمَل وَ لا نِیَّه الا بِاصابَهِ السُّنَّهِ» «۴»
ارزشى براى گفته ها و عملها و نیّتها نیست، مگر آن که طبق دستور و سنت انجام گیرد.
پس شکل عبادت را هم باید از اولیاء دین آموخت.
حضرت ابراهیم علیه السلام از خداوند درخواست میکند که نحوه صحیح عبادت را به ما نشان بده «وأرِنا مَناسِکنا» «۵»
در اینکه نماز را کجا باید شکسته یا تمام، آهسته یا بلند خواند، تعداد رکعتها و امثال آن، باید متعبّد بود. در غیر اینصورت، ارزشى نخواهد داشت. مثل آنکه اگر بگویند: در صد قدمی شما گنجى نهفته است، می‌توانید آنرا تصاحب کنید. اگر شما ۹۸ قدمی یا ۱۰۲ قدمی را حفر کنید، به گنجى نمی‌رسید و رنج بیهوده بردهاید.
یا اگر بخواهید با کسى یا شهرستانى تماس تلفنى بگیرید، با یک شماره کم یا زیاد، شخص دیگر جواب می‌دهد یا شهر دیگرى را میگیرید. پس در
عبادات هم دقیقاً باید به همان صورتى انجام داد که دستور دادهاند. مانند دندانههاى یک کلید که اگر اندکى ریز یا درشت شود، دیگر قفل را باز نمیکند.
امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه ۱۸۹ بقره «وَأْتُواْ الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوبِهَا» از در خانه ها وارد شوید، نه از بیراهه، فرمود:
مقصود آنست که هر کارى را از راهش وارد شده و انجام دهید و طبق دستور عمل کنید. «۶»
(۱). تفسیر صافى، ج ۲، ص ۳۵
(۲). بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۳۰
(۳). بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۴۲
(۴). قصارالجمل، ج ۲، ص ۷۳
(۵). بقره، آیه ۱۲۸
(۶). المیزان، ج ۲، ص ۵۹
منبع: کتاب پرتوی از اسرار نماز. نوشته ی حجهالاسلام والمسلمین قرائتی