خداوند در بین ماه‌ها، ماه مبارک رمضان را برگزیده و در بین روزهای این ماه شریف، شب قدر را برگزیده است. شب نزول قرآن است و عبادت هم در این شب، مضاعف اجر و پاداش دارد.
در وجه تسمیه این شب مبارک به قدر وجوهی را ذکر کرده‌اند؛ که جمع بین این وجوه هم ممکن است. از آن جمله:
1- چون این شب شب شریفی است، به آن «لیله القدر» می‌گوییم. یعنی شبی که صاحب قدر و منزلت و شرافت است. چرا که خداوند تبارک و تعالی قدر را در آیه‌ای در این معنی استفاده کرده است: «و ما قدر الله حقّ قدره» یعنی: قدر خدا را چنان که در خور و شایسته اوست نشناختند. چنانکه عرب‌ها می‌گویند: فلان له قدر، یعنی فلانی دارای شرافت و عظمت است.
2- چون در این شب فرشتگان زیادی به زمین می یند و زمین به این خاطر تنگ می‌شود، لذا آن را شب قدر می‌نامند. زیرا قدر در آیه‌ای به معنای ضیق و تنگی آمده است. و مَن قُدِر علیه رزقه. یعنی: روزی او تنگ شد. شاهدی بر این مدعاست.
3- به معنای شب تقدیر و سرنوشت است. چرا که در این شب امور بندگان تا سال آینده مقدّر می‌گردد؛ و این وجه را بسیاری از مفسران از جمله علامه طباطبائی استوار دانسته‌اند.
در تفسیر برهان از امام محمد باقر (ع) روایت می‌کند: یُقَدّرُ فی لیله القدر کلّ شیءٍ یکونُ فی تلک السّنه الی مثلها من قابلٍ، من خیرٍ و شرّ، طاعه و معصیه، و مولودٍ و اجلٍ، او رزقٍ فما قُدّر فی تلک السیّنهَ و قُضیَ فهو المحتوم و لله عزوجل فیه المشیه؛ یعنی: در شب قدر هر امری از امور بندگان تا شب قدر سال آینده معیّن می‌گردد، از خیر و شرّ، طاعت و معصیت، ولادت و مرگ و روزی موجودات و هر آنچه در آن سال مقدّر گشته حتمی است و خداوند را در آن مشیّت است.
اگر کسی شب قدر را با توبه و تصمیم بر ترک گناه و عزم بر اجرای احکام نورانی قرآن سپری کرد، مقدرات سال آینده‌اش به نیکی رقم خواهد خورد، و گرنه در جا خواهد زد و طعم تلخ خسران را خواهد چشید.
امام صادق (ع) می‌فرماید: یُفَرّقُ اللهُ فی لیله القدر ، ما کان من شدّهٍ او رخاءٍ او مطرٍ ؛ بقدرٍ ما یشاءُ الله عزوجل اَن یُقَدّر الی مثلها من قابلٍ ؛ یعنی: خدا در آن شب قدر آنچه از سختی یا خوشی یا باران است به مقداری که تا سال آینده خواهد، معیّن فرماید.
4- و یک قول زیبای دیگری در نام‌گذاری این شب به شب قدر است که گفته شده: اَنزلَ فیها کتاب ذو قدر ، الی رسول ذی قدر ، لأجل اُمّه ذات قدر، علی یدی ملک ذی قدر ؛ یعنی: نازل شده در این شب کتاب صاحب قدر و منزلت، بر رسول و پیامبر صاحب قدر و والا قدر، برای امت با قدر و ارزش، به دست ملائکه‌ای صاحب قدر.
5- گفته شده که چون شبی است که در آن شب مقدر شده که قرآن در آن نازل شود.
6- یا از آن رو که هر کس این شب را زنده بدارد و احیا نگه دارد صاحب قدر و منزلت می‌گردد؛ به لیله القدر معروف شده است.
چمع بین این وجوه نیز امکان دارد.
فضائل شب قدر
1- شب آمرزش گناهان
رسول الله (ص) می‌فرمایند: «هر کس شب قدر را احیا دارد و مومن باشد و به روز جزا اعنقاد داشته باشد، تمامی گناهان آمرزیده می‌شود.»
2- شب قدر قلب ماه رمضان است؛
امام جعفر صادق ع می فرمایند: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شمره ماه‌های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، لیله القدر است.»
3- از هزار ماه بهتر است
لیله القدر خیر من الف شهر
امام جعفر صادق ع می فرمایند: «العمل فیها خیرٌ من العمل فی الف شهرٍ لیس فیها لیله القدر. یعنی: عمل در این شب بهتر است از عمی در هزار شبی که در آن هزار ماه لیله القدری نباشد.»
4- نزول قرآن در این شب
در شب قدر قرآن دفعهً بر پیامبر نازل شده است.
5- نام‌گذاری یکی از سوره ها به قدر
6- شب مبارک و با برکت ؛ انا انزلناه فی لیلهٍ مبارکه.