سینمای دینی و آفت ظاهر‌گرایی

سینمایی که می‌تواند تماشاگر را با خود به دنیایی دینی و ‏معنوی هدایت کند و به زبان گویاتر سینمایی که بتواند نوعی شناخت و باور شهودی به ‏تماشاگر خود منتقل کند و البته این شناخت و باور مبتنی بر آموزه‌ها و تعالیم دینی باشد، ‏سینمایی دینی است

– سینمای دینی در مسیر پویایی‏
اگر چه عده‌ای اساساً وجود سینمایی دینی را قبول ندارند و آن را بر نمی‌تابند، اما حقیقت ‏امر گوا ه آن است که سینمای دینی نه تنها وجود دارد بلکه به تدریج مسیر رشد و پویایی ‏خود را پیدا می‌کند و در هیاهوی بسیار امروز عرصه هنر در کشور اندک اندک جایگاه مطلوب خود را به دست می‌آورد.‏

ـ سینمای دین‌گرا و سینماگر متدین
در این خصوص ما معمولاً با دو مقوله سینمای دین‌گرا و سینماگر متدین روبه‌رو هستیم. ‏عده‌ای بحث سینمای دینی را از سینماگر متّدین و دین باور کاملاً جدا می‌دانند و برخی نیز ‏آنها را لازم و ملزوم هم عنوان می‌کنند. گذشته از این نوع مباحث، نکته نخست آن است که ‏بدانیم در بدو امر سینمای دینی به چه معنا است؟!‏

ـ تعریف سینمای دینی‏
یک تعریف آن است که بگوییم سینمایی که می‌تواند تماشاگر را با خود به دنیایی دینی و ‏معنوی هدایت کند و به زبان گویاتر سینمایی که بتواند نوعی شناخت و باور شهودی به ‏تماشاگر خود منتقل کند و البته این شناخت و باور مبتنی بر آموزه‌ها و تعالیم دینی باشد، ‏سینمایی دینی است، در یک معنای نزدیکتر، فیلم‌ساز دینی که خود به شناخت یک عالم ‏روحانی و دینی نایل شده است می‌کوشد با ابزار رسانه‌ای خود (فیلم دینی) تماشاگر را هم ‏با آن عالم دینی آشنا کند و او را به سوی آن سوق دهد.‏

ـ بازگشت به دین، جوهره اصلی‏
البته ناگفته نماند که از یک جهت نمی‌توان تعریف قاطع و یک‌دستی راجع به این نوع سینما ‏ارائه کرد، چه آن که حقیقت سینمای دینی از چنان ظرافت و پیچیدگی‌هایی برخوردار است ‏که هر کس از آن یک گونه تعریف عرضه می‌کند ولی در هر صورت جوهره اصلی سینمای ‏دینی بازگشت به دین در میان انسان‌ها است. از این رو می‌توان چنین نتیجه گرفت که ‏سینمای دینی چندان تعریف فرم‌گرایانه‌ای ندارد و تنها در تأثیرگذاری بر مخاطب است که ‏ارزیابی می‌شود و راجع به آن بحث و نظر می‌شود.‏

ـ مراقب سود‌جوها باشیم!‏
با این اوصاف باید گفت کسانی که می‌کوشند با سوء استفاده از عنوان سینمای دینی آن را ‏در ظواهر صرف نشان دهند نه تنها سینماگر دینی محسوب نمی‌شوند بلکه سود جویانی ‏هستند که ضرر و خطر آنها به مراتب از ضرر و خطر سینماگران غیردینی بیشتر است.‏

ـ مؤلفه‌های سینمای دینی
در یک تعریف کوتاه می‌توانیم بگوییم بر خلاف نظر گروهی که به صرف پرداخت ‏موضوعات دینی در یک اثر هنری، به آن سینمای دینی یا معناگرا می‌گویند، سینمای دینی ‏سینمایی است که اولاً بشر را از غفلت برهاند و او را به خود و به هستی عالم متوجه سازد ‏و ثانیاً هر چند برای یک لحظه کوتاه، تلنگری بر دل و ذهن مخاطب بزند و او را متوجه ‏واقعیت‌ها کند.‏

ـ سینمای دینی و دو خطر جدّی‏
به طور مختصر، سینمای دینی سینمایی رهایی‌بخش است که بشریت را از دام طاغوت‌ها، ‏شیاطین، نفس و هر بدی و شری می‌رهاند و به او معنا و مفهوم درست زندگی کردن را یاد ‏می‌دهد.‏
بنابرآن چه گفته شد، مهم‌ترین خطری که به شدت سینمای دینی را تهدید می‌کند، خطر ‏ظاهر‌گرایی و عوام‌زدگی است، خطری که سینماگران متعهد ایران زمین امروز باید مراقب آن ‏باشند.‏

ـ خطر سینمای تظاهر و ریا‏
اساساً در سینمایی که آفاتی چون ظاهر‌گرایی دینی و نیز عوام‌گرایی افراطی به چشم ‏می‌خورد، ما شاهد سینمای ریا، تزویر و نفاق می‌باشیم؛ سینمایی که نه بطن حقیقت، بلکه ‏چهره کریة دروغ و دورویی را بر پهنه سینما هویدا می‌سازد.‏

ـ سینمای ظاهر‌گرا از سینمای لائیک بدتر است
بی‌تردید سینمای ریا و تزویر، سینمای تظاهر و سینمایی که ظاهری دینی اما باطنی عوام ‏فریب و دنیاگرا دارد، از یک سینمای لائیک و خنثی به مراتب بدتر و خطر‌ناک است و به ‏طور کلی هنری که آمیخته به رنگ نفاق و ریا باشد از هنر کفر بدتر است، چرا که در این ‏نوع هنر از صداقت خبری نیست. حال آن که مراد ما از هنر اسلامی، هنری است که در ‏فضای صمیمیت و صداقت، پیام متعالی دین را به مخاطبان می‌رساند و از این رهگذر ‏حاوی عدالت، صلح، آزادی و حقیقت‌گرایی است.‏

ـ سینمای دین فروش‏
از دیگر سو باید گفت سینمایی که در اعماق آن ویروس ظاهر‌گرایی و قشری‌گری نفوذ کند ‏به سینمای دین فروشی مبدّل می‌شود که دکانی برای خرید و فروش ارزش‌ها و به عبارت ‏بهتر بازار مکاره‌ای جهت سودجویانی می‌شود که اولاً هیچ اعتقادی به مبانی سینمای دینی ‏و آرمان‌گرا ندارند و ثانیاً از رهگذر عناوین و شعار‌هایی مثل سینمای اسلامی و سینمای ‏معناگرا به دنبال پرکردن جیب خود هستند.‏

ـ خطر را جدی بگیریم!
در این مقال نگارنده به دنبال معرفی مصادیق و عناوین چنین فیلم‌هایی نیست، بلکه ‏هدف اصلی همانا این بوده که این خطر به مسؤولان و متولّیان سینمای کشور در وهلة اول و ‏به سینماگران متعهد که تعدادشان هم کم نیست در درجه دوم گوشزد شود.‏

ـ آیندة سینما درخشان است به شرطی که…‏
در نهایت آنکه به قول مهندس محمدرضا جعفری جلوه، معاون سینمایی وزارت فرهنگ و ‏ارشاد اسلامی، آینده سینمای ایران اسلامی درخشان است، منتهای مراتب باید به آفاتی چون ‏ظاهرگرایی و… بیش از پیش توجه کرد تا این سلامت و موفقیت همچنان تداوم داشته ‏باشد.‏