قرائت هاى مختلف قرآن بر چه اساسى شکل گرفته است؟
بعد از رحلت پیامبراکرم(ص)، بعضى از صحابه مانند: ابن مسعود، ابىّ بن کعب، ابوموسى و … هر یک بر طبق ذوق خود مصحفى ترتیب دادند که از نظر ترتیب سوره ها و شیوه قرائت با هم اختلاف داشتند. مردم نیز گروه گروه شدند و هر گروهى از یک صحابه تقلید کرده، و بر طبق مصحف او قرائت می کردند. این امر موجب شد، اختلافات بین مردم بالا بگیرد؛ به گونه اى که عده اى، قرائت عده اى دیگر را غلط بداند؛ تا زمان عثمان که اختلاف ها به شدت زیاد شد و نگرانى هایى براى دستگاه حاکم به وجود آورد؛ به این علت با پیشنهاد عده اى، عثمان گروهى را مأمور کرد تا همه مصحف ها را از بین ببرند و یک مصحف تهیه کنند که از روى آن نسخه بردارى و به همه مناطق ارسال گردد و این کار انجام شد.
عوامل مؤثر در اختلاف قرائت پس از یکى کردن مصاحف، بیش تر به رسم الخط مصحف بازمی گردد؛ چرا که الف هاى ممدوده وجود نداشت؛ نقاط کلمات و نیز علامت ها و شکل ها نوشته نمی شد؛ افزون بر اینها بعضى از حروف به گونه اى نوشته می شد که مشابه حروف دیگر بود و آموزش آن تنها به وسیله قارى ممکن بود؛ اجتهادهاى شخصى قرّاء و لهجه هاى آنها نیز در کنار دیگر عوامل تأثیرگذار بود199.
—————
199. ر.ک: محمد هادى معرفت، تاریخ قرآن، ص 100 ـ 127 و ص 141 ـ 147.