پاسخ این سوال را می توان با توجه به آیه18 سوره«ابراهیم» بدست آورد، در این آیه مثل بسیار رسائى براى اعمال افراد بى ایمانبیان شده، خداوند می فرماید:(اعمال کسانى که به پروردگارشان کافر شده اند همچون خاکسترى است در مقابل تند باد، در یک روز طوفانى)؛ «مَثَلُ الَّذیِنَ کَفَرُوا بَرَبِهِمْ اعْمالُهُمْ کَرِماد اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فِى یَوم عاصَف».
همان گونه که خاکستر در برابر تندباد، آن هم در یک روز طوفانى آن چنان پراکنده می شود که هیچ کس قادر بر جمع آن نیست، همین گونه (منکران حق توانائى ندارند، چیزى از اعمالى را که انجام داده اند به دست آورند و همگى بر باد می رود و دست هایشان خالى می ماند)؛ «لایَقْدِرُونَ مِمّا کَسَبُوا عَلى شَىْء».
(و این گمراهى دور و درازى است)؛ «ذالِکَ هُوَ الضّلالُ الْبَعِید».
در پاسخ به سوال فوق باید بگوئیم:
1ـ تشبیه اعمال آنها به خاکستر، با توجه به این که مانند خاک و بار موجودى مفید نیست، بلکه باقیمانده یک مشت آتش است نشان می دهد: اعمال آنها ممکن است ظاهرى داشته باشد، اما فقط همان ظاهر است و محتوائى ندارد، در یک ظرف کوچک خاک ممکن است گل زیبائى بروید، اما در میان خروارها خاکستر، حتى علف هرزه اى نخواهد روئید
2ـ تشبیه اعمال کفار به خاکستر، با توجه به این که در میان ذرات خاکستر، هیچ نوع چسبندگى و پیوند وجود ندارد و حتى با کمک آب نیز نمی توان آنها را به هم پیوند داد و هر ذرّاى به سرعت، دیگرى را رها می سازد گوئى اشاره به این واقعیت است که: آنها بر خلاف مومنان که اعمالشان منسجم و به هم پیوسته و هر عملى، عمل دیگر را تکمیل می کند و روح توحیدو وحدت نه تنها در میان مومنان که در میان اعمال یک فرد با ایماننیز وجود دارد، اثرى از این انسجام و توحیدعمل در کار افراد بى ایمان نیست.
3ـ با این که قرار گرفتن خاکستر در برابر تندباد، سبب پراکندگى آن می شود، اما آن را با جمله «فِى یَوْمً عاصِف»؛ (در یک روز طوفانى) تاکید می کند، زیرا اگر تندباد، محدود و موقّت باشد، ممکن است خاکسترى را از نقطه اى بلند کرده و در منطقه اى نه چندان دور بریزد، اما اگر روز، روز طوفانى باشد که از صبح تا به شام بادها از هر سو میوزند، چنین خاکسترى آن چنان پراکنده می شود که هر ذرّه اى از ذراتش در نقطه دوردستى خواهد افتاد، به طورى که با هیچ قدرتى نمی توان آن را جمع کرد.
4ـ اگر طوفان به توده اى از کاه یا برگ هاى درختان بوزد و آنها را در نقاط دور دست پراکنده سازد، باز قابل تشخیص می باشد، ولى ذرات خاکستر آن قدر ریز و کوچک اند که اگر پراکنده شدند، آن چنان از نظر محو می شوند که گوئى به کلّى نابود گشته اند.
5ـ با این که باد و حتى تندباد، آثار سازنده اى در نظام آفرینش و طبیعت دارد و قطع نظر از آثار تخریبى که جنبه استثنائى آن می باشد، مبدا اثرات زیر است:
الفـ بذر گیاهان را در همه جا می گستراند، و همچون یک باغبان و کشاورز در سرتاسر کره زمین بذر افشانى می کند.
بـ درختان را تلقیح و گردهاى نر را بر قسمت هاى ماده گیاه می باشد.
جـ ابرها را از صفحه اقیانوس ها حرکت داده و به سرزمین هاى خشک می کشاند.
دـ کوه هاى بلند را تدریجاً سائیده و به خاک هاى نرم و بارور مبدّل می سازد.
هـ هواى مناطق قطبى را به منطقه استوا و هواى استوائى را به مناطق سرد منتقل می سازد و نقش تعیین کننده اى در تعدیل حرارت کره زمین دارد.
وـ آب دریاها را متلاطم و مواج می سازد و زیر و رو می کند و از این طریق به آنها هوا می دهد، که اگر راکد شوند می گندند.
به همین دلیل درختان، گیاهان و همه موجودات زنده از وزش باد بهرهمی گیرند؛ چرا که لایق و شایسته اند و هر کدام به مقدار لیاقت خود از آن استفاده می کنند.
ولى خاکستر، این خاکستر سبک وزن، این خاکستر بى محتوا و تیره رو این خاکسترى که هیچ موجود زنده اى در آن لانه نمی کنند، سبز نمی شود و بارور نمی گردد، این خاکسترى که ذرّاتش به کلّى از هم گسسته است هنگامی که در برابر نسیم باد قرار گرفت، به سرعت متلاشى و پخش می شود که همان ظاهر بى خاصیت آن نیز از نظرها محو می گردد. (1)
پی نوشت: (1). گرد آوری از کتاب: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دار الکتب الإسلامیه، چاپ سی و یکم، ج 10، ص 355.